Rozdział 165 Biblioteki Focjusza zaczyna się słowami: Przeczytaliśmy Cudowne przygody poza Tule w dwudziestu czterech księgach Antoniusza Diogenesa. Całe dzieło jest romansem ujętym w stylu jasnym i tak czystym, że co do przerzystości nie budzi najmniejszego zastrzeżenia nawet w dygresjach opowiadanych.

Akurat praca Antoniusza Diogenesa znana jest wyłącznie z opisu Focjusza, który potraktował ją jako romans fantastyczny, i umieścił obok takich innych fantastów antycznego świata jak Jambulos, Lukian czy Euhemer. I moim zdaniem Antoniusz Diogenes jest dokładnie takim samym fantastą jak i pozostali wymienini starożytni autorzy. Przypatrzmy się więc temu romansowi fantastycznemu.

Całość niewiarygodnego romansu utrzymana jest w formie listu Antoniusza do swojego szwagra Faustyna, aby ten przeczytał go swej żonie Izydorze żywiącej zamiłowienie do wiedzy. Całość powieści zaczyna się od odnalezionego w archiwach listu Balagera, jednego z wodzów Aleksandra Wielkiego, do swojej małżonki File, który po zdobyciu Tyru odnalazł na obrzeżach płonącego miasta zapomniane grobowce przy których zlajdowały się cedrowe tabliczki stanowiące list Dyniasza do Cymbrasa, który jako poseł Związku Arkadyjskiego został wysłany do Tyru, w których opisał swoje wędrówki po świecie oraz spotkanie z niejaką Dercylidą, rezydentką Tyru na Tule.

Dość ciekawy początek jak na romans fantastyczny, Zresztą sam Focjusz w którymś momencie pisze: Diogenes [...] mówi o sobie, że przedstawia dano znane motywy, a kiedy wymyśla niewiarygodne i kłamliwe opowiadania, usiłuje mieć za sobą świadectwa dużej liczby pisarzy dawniejszych - twórców opowieści fantastycznych, z których w wielkim trudzie ułożył swój romans. Każdą księgę poprzedza imionami pisarzy, którzy przedtem wypowiadali się na te same tematy, aby nie wydawało się, że jego zmyślone opowiadania są pozbawione świadectw.

Jak więc widzimy mamy raczej do czynienia z próbą opracowania naukowego odnaleionego w archiwach ciekawego tekstu, a nie próbę napisania powieści czy nawet dramatu. Widać więc, że Focjusz usilnie stara się zdyskredytować samego autora oraz tekst, który jednak streszcza. Widocznie był on na tyle znany i poplurany w jego czasach, że nie mógł go pominąć w przygotowywanym zestawieniu.

Nie wiemy dziś czym zajmowali się Faustyn i Izydora, ale o działalności Balagara mamy znacznie więcej danych. O tym, że list Balagera do żony nie jest dziełem fikcji litereackiej świadczy choćby wysłanie Pyteasza w celu sprawdzenia zawartych w tym liście rewelacji. A skoro generał Aleksandra Wielkiego potraktował znalezione tabliczki poważnie, my również powinniśmy się przyjrzeć o czym Dyniasz donosił arkadyjskiemu posłowi w Tyrze.

Dyniaszowi bowiem zdarzyło się zabłądzić w trakcie podróży w interesach z synem Democharesem. Najpierw wypłynęli na Morze Czarne, później przez Morze Hirkańskie (Kaspijskie) dotarli do źródeł rzeki Tanis (Dniepr), skąd z powodu wielkiego chłodu skierowali się na Morze Scytyjskie (Bałtyk), a tam zamiast na zachód, skierowali się na wschód. Po dotarciu do Morza Zwenętrznego (Białe) skierowali się na zachód próbując dotrzeć do siedzib ludzkich. Dotarli jednak do wyspy Tule (Islandia), gdzie spotkali pochodzące z Tyru rodzeństwo: Dercylidę i Mantyniasza, którzy przybyli na Tule w towarzystwie egipskiego kapłana Paapisa. Po przybyciu na Tule akurat Tyryjczycy zachorowali na jakąś dziwną chorobę - byli zupełnie ślepi za dnia, za to nocą widzieli doskonale (ślepota śnieżna). Do tego doszła również gorączka, którą Egipcjanin próbował zbić ziołami. Problemem było jednak to, że jeden z krajowców, niejaki Truskan - zakochany w Dercylidzie, myśląc, że kapłan pragnie otruć jego ukochaną, zabił go mieczem, a później widząc cierpienia prawie konającej dzewczyny, sam popełnił samobójstwo. Dercylida w zasadzie była wdzięczna, że udało jej się pozbyć takim sposobem egipskiego nadzorcy, a rodzeństwo rozpoczęło realizację własnych zadań.

Wysłali bowiem poza Tule wyprawę pod wodzą niejakiego Azulisa, który W czasie wędrówki widziałwiele niewiarygodnych cudów [...] utrzymywał, ze widział astronomów, uznawali oni za rzecz możliwą, że pod biegunem północnym zyją jacyś ludzie, że noc panuje tam przez miesiąc, dłużej lub krócej, bądż przez sześć miesięcy, a co najważniejsze nawet przez rok, że nie tylko noc jest tak długa, ale także i dzień może trwać podobnie jak noce. Widział również inne, jak mówił, zadziwiające rzeczy, snuł nieprawdopodobne historie o ludziach i zdarzeniach, których nie tylko nikt nie oglądał, ale nawet nie mógł sobie wyobrazić.

Tyryjskie rodzeństwo, korzystając z tego, że sama Dercylida wpadła w oko synowi Dyniasza, powrócili razem do Tyru, gdzie w świątyni Heraklesa spisano ich relacje, z czego jeden egzemplarz na cedrowych tabliczkach został wysłany w późniejszym czasie do posła Związku Arkadyjskiego.

Oryginalny dokument powstał pewnie około 400 pne, a około 370 pne został przesłany do ambasadora Cymbrasa. W zamian za tajemnice handlowe Tyryjczyków Dyniasz poprosił o pomoc w powrocie do ojczyzny, bowiem z powodu podeszłego wieku nie może przeprowadzić się samodzielnie. Nie doszło jednak do tego, bowiem grobowiec Dyniasza Arkadyjczyka był właśnie tym, obok którego odnaleziono cedrowe tabliczki będące kopią listu wysłanego do Cymbrasa. A odnazł go właśnie w roku 332 pne odnalazł macedoński generał Balager.

Niestety relacja z fenickiego odkrycia Ameryki Północnej dotrwała do naszych czasów wyłącznie w takiej skromnej formie.

---

tagi: fenicja  ameryka  islandia  antyk  podróżnicy 

	Pioter
	3 lutego 2024 05:30

23     1165    10 zaloguj sie by polubić