Admirał Ruyter czyli Kapitał

Postaci holenderskiego admirała Michała, syna Adriana, de Ruyter czytelnikom Szkoły Nawigatorów nie trzeba chyba przybliżać. Była to w końcu jedna z niewielu osób, która potrafiła rzucić wyzwanie Anglii, a nawet ją pokonać.

Była to też osobistość, którą dwukrotnie postanowiono uhonorować na holenderskich banknotach oraz na okolicznościowych monetach.

Po raz pierwszy miało to miejsce w lipcu 1939 roku. Na banknotach wprowadzonych wtedy do obiegu widać flotę de Ruytera wypływającą w morze. Flotę, która została utworzona z niczego i która była w stanie zapanować nad całym Atlantykiem. Banknoty te wycofano z obiegu 7 maja 1945 roku. Ponownie po postać Ruytera sięgnięto w 1970 roku.

W czasach obecnych Ruyter zo ...

	Pioter
	18 września 2018 09:38

Rossija

W 1894 roku na banknotach pojawiła się po raz pierwszy peronifikacja Rosji. Jak widzimy na ilustracjach jest to pokojowe jej przedstawienie, ale zadaniem tej personifikacji było ukrycie faktu, że 4 stycznia tego roku wszedł w życie zawarty w 1882 roku przez Rosję tajny traktat sojuszniczy z Francją, skierowany przeciwko Rzeszy.Na banknotach wydanych rok później motywów militarnych już nie ukrywano. I w zasadzie tak to wyglądało do 1905 roku. W tym bowiem roku wszedł do obiegu nowy wzór banknotów, na którym już dla Rossiji nie było miejsca.Po Rossiję sięgnął dopiero rząd Kiereńskiego, który zamówił serię banknotów w USA, ale z powodu tego, że Kiereński został obalony przez Lenina & Co, banknoty te do obiegu ...

	Pioter
	9 września 2018 20:10

Elissa

W czasach, które niedawno pięknie opisał Stalagmit w swojej notce, funkcjonował w obiegu pewien mit. Otóż zgodnie z nim fenicka księżniczka z Tyru - Dydona, uciekając po śmierci swego męża wraz z ludźmi i dobytkiem, wylądowała na libijskim wybrzeżu, aby tam się osiedlić. Udało im się wytargować od miejscowych prawo do założenia miasta dla swoich ludzi na takim skrawku ziemi, jaki będą w stanie objąć wołową skórą. Libijczycy zgodzili się na to, będąc ciekawymi jakie to miasto zostanie zbudowane na obszarze równym góra 2 m2. Dydona jednak nakazała ze skóry wyciąć jeden długi i cieńki rzemień, a następnie za jego pomocą opasać jak nawiększy skrawek lądu. Miejsce te nazwano Byrsa i dało ono początek późniejszej tyrskiej kolonii zwanej Nowe M ...

	Pioter
	5 września 2018 07:38

Wolny handel

Na brytyjskich monetach wybijanych dla jednej z kolonii położonej na Złotym Wybrzeżu znajdujemy napis Wolny handel z Afryką [gwarantowany] aktem parlamentu z 1750 roku.

Jak wyglądał ten europejski wolny handel na Złotym Wybrzeżu?

Tereny dzisiejszej Ghany z powodu ogromnych zasobów (35% całego światowego wydobycia złota w XVIII w) łatwo dostępnego złota zostało już w XVII wieku podzielone pomiędzy Prusy, Anglię, Danię, Portugalię, Szwecję i Holandię.

I tak, np pierwsi Portugalczycy, którzy opanowali te tereny już w 1482 roku musieli ustąpić Holendrom w 1642.

W imieniu Holendrów terenem tym zarządzała Geoctroyeerde Westindische Compagnie , której głównym zajęciem był handel niewolnikami. W końcu w 1872 roku Holandia odsprzedała swoje kolonie ...

	Pioter
	28 sierpnia 2018 10:17

Kompania Mozambicka

11 lutego 1891 roku z kapitałem założycielskim równym 5 milionów dolarów amerykańskich, została założona Kompania Mozambicka. Jak podają wszystkie opracowania kapitał założycielski pochodził z Niemiec, Wielkiej Brytanii i Afryki Południowej (w tej własnie kolejności, jakby Afryka Południowa nie była wówczas brytyjskim dominium). Kompania ta otrzymała koncesję na 50 lat na zarządzanie prowincjami Sofala i Manica.

W tym samym roku również dwie inne kompanie handlowe otrzymały podobne kocesje w Mozambiku. Na północ od Komapnii Mozambickiej usadowiła się Kompania Zambezii, a przy granicy z Niemiecką Afryką Wschodnią Kompania Niassa. Wszystkie te kompanie miały podobną strukturę kapitału założycielskiego: pieniądze brytyjskie i niemieck ...

	Pioter
	26 sierpnia 2018 17:38

Fałszywy uśmiech Mona Lisy

1 lipca 1823 w Ameryce Środkowej powstało nowe państwo. Zjednoczone Prowincje Ameryki Środkowej. W tym właśnie dniu bowiem kraje Gwatemala, Honduras, Kostaryka, Salwador, Nikaragua i Los Altos postanowiły uniezależnić się od Hiszpanii i Meksyku. Nowe państwo nie przertwało jednak długo. Już w 1838 roku postanowił z niego wystąpić Honduras, a w lutym 1841 roku jako ostatnia prowincja ogłosił niepodległość Salwador. Każde z tych państw poszło więc własną drogą (nie bez pomocy mocarstw: Wielkiej Brytanii i USA). Np. w 1862 roku wschodnia cześć Gwatemali została przejęta przez Wielką Brytanię, która proklamowała tam własną kolonię (zwaną dziś Belize). Każde z tych państw prowadziło również własną politykę monetarną.

Jedno z tych państw na przełomie XIX i XX wieku zostało w ...

	Pioter
	23 sierpnia 2018 09:59

Jak Wazowie śląską monetę podrabiali

Zacznijmy od wikipedii, która pod hasłem Władysław IV Waza pisze: Ostatecznie w wieku 42 lat Władysław pojął za żonę o 16 lat młodszą arcyksiężniczkę Cecylię Renatę, córkę cesarza Ferdynanda II. Ślub i koronacja małżonki królewskiej odbył się w Warszawie. Z tego związku na świat przyszło dwoje dzieci, a trzecie urodziło się martwe. Zygmunt Kazimierz, urodzony w 1640 roku, zmarł w 1647 roku, a córka Maria Anna Izabela, urodzona w styczniu 1642 roku, zmarła w lutym tego samego roku[25]. Królowa Cecylia Renata zmarła w 1644 roku w Wilnie po urodzeniu martwej córki[26]. Została pochowana w katedrze na Wawelu. [...] Z uwagi na okoliczność, iż Władysław nie otrzymał należnego posagu 3 maja 1645 r. na mocy układu warszawskiego pomiędzy Władysław ...

	Pioter
	21 sierpnia 2018 12:05

Italia

17 marca 1861 roku proklamowano powstanie Królestwa Włoch. Zrobił to oficjalnie parlament ogólnowłoski, którym był po prostu został tak nazwany przez Camilo Cavoura (premiera królestwa Sardynii) dotychczasowy parlament Królestwa Sardynii. Wkrótce powołano Narodowy Bank Królestwa Włoch, ktory od 1866 otrzymał przywilej na druk banknotów o obiegu przymusowym. Już na pierwszych włoskich banknotach zamieszczono personifikację nowo utworzonego państwa - Italię.Kolejne przedstawienie Italii zamieszczono na włoskich banknotach w 1898 i obowiązywało ono przez prawie 20 lat.Wzór jednak zmieniono w 1919 roku, a do nowego wzoru sięgano również w krajach podległych Włochom jak Albania,czy Włoska Afryka Wschodnia.Po wojnie (a kon ...

	Pioter
	20 sierpnia 2018 14:39

Litewska Pogoń na głogowskim groszu

W 1505 roku późniejszy król Polski Zygmunt Stary, będący wówczas starostą generalnym Śląska, księciem Głogowa oraz Opawy, podejmuje decyzję o biciu monet groszowych w Głogowie. Bardzo ciekawych monet,bowiem nijak nie odnoszących się w sferze symboliki do śląskich warunków. Natomiast świetnie imitujących monety Wielkiego Księstwa Litewskiego.

I nikt z historyków i numizmatyków nigdy nie postawił mu zarzutu fałszowania polskiej (czy może lepiej byłoby powiedzieć litewskiej) monety, nawet pomimo wyrażnego odwołania się w napisie otokowym do Królestwa Polskiego.

Wpływ na to miało kilka przyczyn. Po pierwsze i najważniejsze - najwyższą monetą obiegową w koronie i Wielkim Księstwie był półgrosz - natomiast książę gł ...

	Pioter
	19 sierpnia 2018 10:57

Łybedź

Na nabrzeżu Dniepru przepływającego przez Kijów w latach 80-tych XX wieku ustawiono pomnik legendarnych założycieli Kijowa. Braci Kija, Szczeka, Choriwa oraz ich siostry Łybiedzi. Nie do końca wiadomo kim byli - obecnie uważa się ich za Waregów, ale w Powieści minionych lat Nestor opisuje ich jako Polan (co może się zresztą pokrywać, bowiem uważa się czasami, że ruscy Polanie byli jednym z plemion wareskich).

Gdy po rozpadzie ZSRR nowo powstała Ukraina zaczęła poszukiwać wspólnej symboliki, okazało się, że władze sięgną bardzo daleko wstecz, bo aż do czasów powstania Rusi Kijowskiej. W pierwszej serii własnych banknotów wydanych w 1991 roku głównym ich elementem była właśnie Łybedź, opisana w literaturze numizmatycznej jako księżniczna Wikin ...

	Pioter
	17 sierpnia 2018 09:55

Romania

W 1858 roku Aleksander Cuza został wybrany na tron Hospodarstwa Mołdawskiego oraz na tron Hospodarstwa Wołoskiego. Unia personalna tych księstw doprowadziła 3 lata później do proklamowania przez niego Zjednoczonych Księstw Rumunii. Gdy już nowe państwo jako tako okrzepło na scenie politycznej w 1867 roku wybuchł bunt, który doprowadził do zmiany panującego. Nowym rumuńskim księciem został Karl zu Hohenzollern-Sigmaringen, który w 1881 został koronowany na pierwszego w dziejach króla Rumunii. Ogólnie Rumunia odwołuje się do tradycji rzymskiej (cesarza Trajana czy nawet Romulusa i Remusa), ale na rumuńskich banknotach nie zabrakło również alegorycznych przedstawień. Pierwszy raz Romania pojawiła się na banknotach w 1896 roku, gdzie przedstawiona ...

	Pioter
	16 sierpnia 2018 09:28

Slovakia

Nasz południowy sąsiad, Słowacja, nie miała zbyt wiele okazji do zamieszczenia alegorii kraju na własnych banknotach, bowiem swój niezależny byt rozpoczęła dopiero w 1939 roku, a przerwano go w 1945 aż do 1992 roku. Czyli praktycznie w obiegu znalazły się tylko dwie serie słowackich banknotów.

W pierwszej serii Słowację reprezentuje dziewczyna z dokumentem w dłoni, bez żadnej broni przy boku, a nawet za nią nie stoją ani lew brytyjski ani orzeł Rzeszy. Ot, zwykła dziewczyna, może troszkę zszokowana po przeczyaniu traktatu, który trzyma w ręce. Taktakt ten, zawarty 23 marca 1939 z Rzeszą gwarantował na 25 lat nienaruszalność słowackich granic (to wskutek inwazji węgierskiej rozpoczętej po rozpadzie Czechosłowacji), ale równocześnie oddawał całą słowac ...

	Pioter
	15 sierpnia 2018 15:07

Lusitania

Navigare necesse est, vivere non est necesse. Żeglowanie jest koniecznością, a życie niekoniecznie. Te słowa rzymskiego konsula Pompejusza Wielkiego stały się podstawą do tworzenia imperium morskiego Portugalii w czasach Henryka Żeglarza. Imperium, które jeszcze jakoś się trzymało do połowy XX wieku. Przyjrzyjmy się więc jak alegorię tego Imperium przedstawiono na portugalskich banknotach.Pierwsze alegoryczne postacie kobiece znalazły się na banknotach już w 1886. Ogólne przesłanie jest dość proste - to przemysł i rybołóstwo.W kolejnym przedstawieniu z 1899 widać, że Lusitania (bowiem tak nazwano alegorię Portugalii nawiązując do czasów antycznego Rzymu) nie potrzebuje żadnych pośredników w handlua w 1906 roku zrezygnowano z jakichkolwiek artybut&oacu ...

	Pioter
	14 sierpnia 2018 08:52

Co wybrać jako alegorię Macedonii?

Jest taki kraj w Europie, który w żaden sposób nie może dokonać wyboru własnej tożsamości - nawet mają problemy z wyborem flagi czy nazwy kraju, bo zaraz odzywają się potężniejsi sąsiedzi, którzy są w stanie udowodnić, że żadnych praw do danej nazwy ani symboliki mieszkańcy tego kraju nie posiadają. Oficjalnie więc nazwa kraju brzmi Była Jugosłowiańska Republika Macedonia.

Problemy również są z wyborem jakiegoś trwałego symbolu na alegorię kraju.Poszukiwania tej alegorii rozpoczęły się już (jak widać na zamieszczonym wyżej banknocie) w roku 1992. W zasadzie od samego początku państwowości Macedonii są to poszukiwania własnej tożsamości, zagrożonej przez Greków, Bułgarów, Serbów czy ostatnio nawet Albańczyków. Ale faktem jest, ż ...

	Pioter
	13 sierpnia 2018 10:40

Islandsdóttir

W czasach, kiedy Dania pozostawała bezbronna, jedna z jej kolonii ukazywała się całemu światu w zupełnie inny sposób.Jako wojowniczka, w literaturze numizmatycznej nawet opisana jako Viking Queen. Po raz pierwszy Córka Islandii pojawiła się na banknotach wydanych w 1900 roku.W serii z 1907 zmieniono wyłącznie panującego nad wyspą duńskiego króla. I takie banknoty kursowały w Islandii nawet po oficjalnym ogłoszeniu niepodległości w 1918 roku, aż do czasu, gdy w maju 1940 roku inwazji na wyspę dokonały wojska brytyjskie. Na nowych banknotach, drukowanych w Londynie, znaleźli się naprzemiennie Jon Eriksson, prawnik i językoznawca, który odtworzył pod koniec XVIII wieku islandzki język, oraz Jon Sigurdsson, filolog i polityk, z ...

	Pioter
	12 sierpnia 2018 07:14

Patrona Hungariae

Od czasów reformy pieniądza Macieja Korwina na trwałe do węgierskiej numizmatyki wroczyla Madonna, jako alegoria oraz patronka Węgier. Zresztą Madonna stała się również na pewien czas symbolem mennictwa śląskiego, bowiem Korwin jako król czeski sprawował realną władzę nad Śląskiem. Nie tylko na śląskej grubiej monecie (czyli groszach bitych w Karniowie) ale również na halerzach (które swoją drogą polscy numizmatycy przypisują księciu lubińskiemu Ruprechtowi - bez żadnego związku i tradycji numizmatycznych).Także na węgierskim, a później siedmiogrodzkim złocie Madonna stała się stałym elementem, niezależnie od panującego w danej chwili władcy.

Po stłumieniu rewolucji 1918 roku nowe węgierskie władze na najwyższych banknotach drukowanych ...

	Pioter
	11 sierpnia 2018 15:02

Marianna

W Muzeum w Luwrze wisi obraz Eugena Delacroix namalowany w 1830 roku i zatytułowany "Wolność prowadząca lud na barykady". Podobno jest to piersze znane przedstawienie Marianny, symbolu Republiki Francuskiej, która stała się przez to personifikacją samej Francji (a może bardziej idei republiki). Z biegiem czasu, gdy zmieniały się kanony piękna, zmieniano również wygląd Marianny, jako modelki wybierając tym razem piosenkarki czy aktorki.

Na banknoty po raz pierwszy jednoznacznie Marianna trafiła dopiero w 1884 roku. Wprawdzie wcześniej również na banknotach znalazły się postacie kobiece, ale opisywane są one jako Ceres, bowiem zazwyczaj towarzyszy im Merkury. W przedstawieniu z 1884 roku nie widzimy specjalnej jakiejś symboliki - ot tylko ...

	Pioter
	10 sierpnia 2018 09:19

Lakia

Na głównym placu Helsinek, pomiędzy budynkiem senatu a uniwersytetu, w 1894 roku odsłonięty został pomnik Wielkiego Księcia Finlandii Aleksandra II, który przy okazji jeszcze był Imperatorem Wszechrusi. Cokół pomnika zdobią cztery cnoty, symbolizujące okres panowania cara Aleksandra - Prawo, Pokój, Oświecenie oraz Praca.

Autorami pomnika byli Johannes Takanen oraz Walter Runeberg. I jeden z elementów tego pomnika, zwany po fińsku Lakia (czyli Prawo) stał się na długie lata symbolem Finlandii.

Lakia po raz pierwszy na banknoty trafiła w 1897, w nowej serii, w której Bank Fiński zamieścił wszystkie cnoty z cokoła pomnika cara Aleksandra.

Serię tę otwierała (z nominałem 5 marek) oraz zamykała (z nominałem 500 marek) własnie Lakia. W 1909 ...

	Pioter
	9 sierpnia 2018 06:47

Libusza

Libusza to imię legendarnej władczyni Czech, córki Kroka. Władczyni przezornej, prawej i dobrej dla poddanych. Żony księcia Przemysła Oracza, pierwszego z Przemyślidów, którego sama wskazała na swego męża. Również sama według, legendy czeskiej opowiedzianej przez Komasa, wybrała miejsce na założenie grodu Praga.Ponieważ zabrakło, poza krótką wzmianką u Komasa, jakichkolwiek dowodów na istnienie protoplastki rodu Przemyślidów (a tym samym Matki Czechów) w 1818 roku sfabrykowano i rzekomo odnaleziono w Zelenej Hore koło Nepomuka rękopis z IX wieku, który zawierał protokół z posiedzenia sądu, któremu Libusza przewodniczyła. Rękopis ogłosili drukiem w 1822 Vaclav Hanka (językoznawca) i Josef Linda (poeta). Po ...

	Pioter
	8 sierpnia 2018 06:30

Dania

Za personifikację Danii odpowiedzialna jest urodzona w Warszawie w 1819 roku Elżbieta Baumann, żona duńskiego rzeźbiarza Jensa Jerichau, która w 1851 roku namalowała tę alegorię - kobietę z mieczem i sztandarem maszerującą przez pola.

Ale obraz ten - pomimo zamieszczenia w podręcznikach - nie uzyskał aprobaty władz banku narodowego Danii, który jako personifikację kraju zamieścił na banknotach w 1905 roku zupełnie inne wyobrażenie.Patrząc na nowe wyobrażenie Danii można by przypuszcza, że jest ona zupełnie niewinna i bezbronna. A do tego nikt jej nie weźmie w obronę (brakuje lwa będącego symbolem Svei).

W 1910 roku zakończono wydawanie tych banknotów. Czy była to oferta dyplomatyczna panny na wydaniu - trudno dziś odpowiedzieć. W 26 stycznia 1906 roku na ...

	Pioter
	7 sierpnia 2018 07:13