Trudno dziś znaleść dokłądnie czas, kiedy Hanza zdecydowała się na likwidację projektu pod nazwą Unia kalmarska. Wiadomo jednak, że ona właśnie ten projekt stworzyła.20 lipca 1397 roku w miasteczku Kalmar na pograniczu szwedzko - duńskim możni Danii, Norwegii i Szwecji na wniosek królowej Małgorzaty zdecydowali się utworzyć nowy twór państwowy. Killa lat wcześniej na południu Bałtyku doszło prawdopodnie z inicjatywy Wenecji do uni Polski i Litwy, która od razu wystąpiła zbrojnie przeciw Hanzie, czy może raczej działającym w jej imieniu Zakonom Krzyżackiemu i Inflackiemu.

Ale jednak około 1520 roku sojusze już dość znacznie się pozmieniały. Kupcy Hanzy zaczęli wtedy również szukać innych sposobów zysku - nie tylko handlowych. W końcu od dłuższego już czasu w Cesarstwie planowano przejęcie doczesnego majątku Kościoła.

Ale zacznijmy opowieść od początku. Od przygotowania pretekstu do dalszych działań.

W 1515 roku syn byłego kanclerza Szwecji, Erika Trolle - Gustav, zostaje przez papieża Leona X mianowany arcybiskupem Uppsali. Na miejscu jednak okazuje się, że porachunki rodowe z obecnym kanclerzem nie pozwalają mu na objęcie urzędu. Kanclerz Sten Sture zajął bowiem zbrojnie dobra arcybiskupie, a samego Trolle w 1517 uwięził i zmusił do zrzeczenia się godności kościelnych.

Akcja ta dość mocno rozgniewała zarówno papieża jak i króla Krystiana II, choć oficjalnie Gustav Trolle nie miał możliwości złożyć mu przysięgi wierności. W styczniu 1520 roku armia królewska złożona z najemników z Pomorza, Brandenburgii, Saksonii i Francji rusza na Szwecję w celu ukarania buntowników. W ciągu roku pada Sztockholm, a kanclerz Sture ginie w trakcie jednaj z potyczek. Reszta buntowników po pokazowym procesie zostaje ścięta we listopadzie na dziedzińcu zamku w Sztockholmie. W tym dwu biskupów, z czego król Krystian musi się mocno przed papieżem tłumaczyć (w liście pisze, że zginęli oni przypadkiem w trakcie ataku, ale przeczą temu dokumenty sądowe). Ale wyprzedziłem trochę fakty.

W trakcie rokowań o podaniu się po śmierci Stena Sture szlachta szwedzka daje swoich synów jako zakładników - ci zostają odstawieni do twierdzy w Kopenhadze. Wsród zakładników jest również Gustav Vasa, któremu udaje się zbiedz z twierdzy. Udaje się do Lübecki, a stamtąd z misją wzniecenia powstania udaje się do Szwecji. 31 maja 1520 ląduje niedaleko zamku Kalmar, ale tamtejsza załoga go nie wpuszcza obawiając się duńskiej prowokacji.

4 czerwca dochodzi do kapitulacji Szwecji. 4 listopada natomiast Krystian II oficjalnie koronuje się na króla Szwecji (podobno nie miał czasu na to  wcześniej (od 1513 roku). Do króla najprawdopodobniej docierają informacje o specjalnym wysłanniku Hanzy - Gustavie Vasie, bo decyduje się na bardzo drastyczny krok - aresztuje całą opozycję i po krótkim pokazowym procesie ścina. Łącznie 82 osoby - bez względu na stan - magnatów, wojskowych, biskupów czy nawet rajców miejskich.

Gustav Vasa zostaje z misją i gwarancjami Hanzy, ale bez jakiegokolwiek zaplecza. Zaplecze jednak znajduje w prowicji Kopparbergs, zwaną również inaczej Dalarna. Oficjalnie podaje się, że z tamtejszych chłopów i górników tworzy armię, z którą wyrusza na Sztockholm. Do Dalarny Gustav Vasa dociera na początku grudnia 1520 roku, a w styczniu armia rusza na południe. W sierpniu armia powstańcza opanowuje większość kraju. Okręty Hanzy przysłane z Lübecki rozpoczynają blokadę morską portów wiernych królowi Krystianowi.

6 czerwca 1523 parlament Szwecji obiera go królem. Tydzień później poddaje się Sztockholm. Do koronacji jednak jeszcze trzeba poczekać - najpierw w 1526 roku ogłasza luteranizm religią panującą (szwedzka wikipedia nawet oficjalnie podaje, że główną przyczyną reformacji były potrzeby finansowe państwa). A w sierpniu 1526 roku mają miejsce jeszcze ciekawsze zdarzenia. W trakcie rokowań pokojowych z Danią, mających zakończyć wojnę i uznać Szwecję za niezależne od Danii państwo rządzone przez Gustava Vasę, przedstawiciele miasta Lübecka, po dokładnym obliczeniu i podzieleniu zadłużenia Unii Kalmarskiej wobec Hanzy, umarzają dług Szwecji.

W końcu 12 stycznia 1528 roku Gustav Vasa zostaje koronowany w katedrze w Uppsali na króla Szwecji. Szwedzki handel i wydobycie zostają przekazane w całości w hanzeatyckie ręce. Na jakiś czas oczywiście.

Zdobycie władzy przez Hanzę nad Szwecja było możliwe tylko dlatego, że równocześnie doprowadzono do zdetronizowania Krystiana II. 20 stycznia 1523 roku biskupi i szlachta duńska podczas obrad parlamentu zażądali jego ustąpienia. 13 kwietnia były już król Krystian wraz z rodziną opuścił Danię i udał się do posiadłości żony w Niederlandach. Nie pomogło mu w niczym bycie szwagrem cesarza Karola V. Jego następca na duńskim tronie - Fryderyk z Holsztynu - w 1527 roku ogłasza zerwanie z Rzymem i rozpoczyna Reformację.

Tak skończyła się wojna holendersko - hanzeatycka na Bałtyku. Tak również skończyła się próba przejęcia przez Holendrów Uni Kalmarskiej - po prostu Hanza ją rozmontowała i zsekularyzowała. A bohater tych wydarzeń - agent specjalny Hanzy - podpisujący się Gustav Vasa - dostał się w 1894 roku na szwedzkie banknoty jako twórca nowożytnej Szwecji.

Nie wiem jeszcze co akurat napisał na ten temat Adam Szęlągowski, bo książka https://basnjakniedzwiedz.pl/produkt/z-dziejow-wspolzawodnictwa-anglii-i-niemiec-rosji-i-polski/ czeka dopiero na swoją kolej.

---

tagi: szwecja  holandia  dania  banknot  hanza 

	Pioter
	3 maja 2020 15:32

14     1737    12 zaloguj sie by polubić