Wczoraj Pan Jan Niezbędny nakierował mnie na dzieło agenta wywiadu cesarza Marka Aureliusza, które jego zdaniem (oraz zdaniem wielu uczonych w piśmie) jest pierwszą publikacją z zakresu fantastyki naukowej.

Agenci wywiadu to akurat tacy ludzie, którzy nie mogą kłamać w swoich sprawozdaniach, więc sprawa wydała mi się na tyle ciekawa, aby przyjrzeć się temu bliżej. Szczegolnie, że w samym wstępie Lukian zamieścił takie ciekawe zastrzeżenie:

Otóż i ja, nie mogąc się oprzeć chęci przekazania potomnym utworu tego rodzaju, a nie widząc powodu, dla którego by mnie jedynie nie miało być wolno zabawić się w bajarza, ponieważ nie mogę nic prawdziwego opowiedzieć — nic bowiem nadzwyczajnego w życiu mi się nie przydarzyło — jąłem się kłamstwa, o wiele atoli uczciwiej w tym względzie sobie postępując niż inni: jedną bowiem przynajmniej powiem prawdę, oświadczając mianowicie, że będę kłamał. Tuszę sobie, że wyznając otwarcie, iż nie powiem ani słowa prawdy, uniknę także wszelkich w tej mierze zarzutów. Pisać tedy będę o rzeczach, których nie widziałem, które mi się nie przydarzyły, o których od nikogo nie słyszałem, ba, które w ogóle nie istnieją ani istnieć nie mogą. Dlatego też czytelnicy nie potrzebują w to, co powiem, wcale wierzyć.

Ciekawe zastrzeżenie na samym początku tekstu. Oznacza to bowiem jedynie, że Lukian nie mógł podać źródeł, które wykorzystał w swoim sprawozdaniu. Pytanie więc powstaje, czy Lukian pracował na dawnych dokumentach, jak wydawało się akurat osiemset lat później Focjuszowi, który wskazał na wspólne elementy dzieła Lukiana oraz księgi zwanej Cudowne przygody poza Thule (która jest w zasadzie sprawzdaniem z tyryjskiej faktorii na Islandii), czy też spisał opowieść bezpośrednich uczestników wydarzeń.

Dlaczego dopuszczam tę drugą możliwość? Popatrzcie Państwo na taki mały fragment tekstu:

Onego tedy czasu puściłem się u Słupów Heraklesa w podróż; dostawszy się na ocean zachodni płynąłem z pomyślnym wiatrem. Powodem i celem tej mojej wędrówki była ciekawość, żądza świeżych wrażeń oraz chęć dowiedzenia się, gdzie się kończy ocean i co za ludzie mieszkają po drugiej jego stronie. Zaopatrzyłem się więc w obfity zapas żywności, wziąłem z sobą pod dostatkiem słodkiej wody, przybrałem sobie do kompanii pięćdziesięciu druhów, podobnie myślących jak ja, przysposobiłem nadto sporo broni, zmówiłem sobie za hojną zapłatę nadzwyczaj zręcznego sternika i statek — był to rodzaj jachtu — kazałem ubezpieczyć tak, jak tego wymagała podróż długa i awanturnicza. Płynęliśmy cały dzień i noc z pomyślnym wiatrem i dopókiśmy jeszcze przed oczyma — mieli ląd, okręt z wolna sunął po fali; nazajutrz atoli, równo ze świtem, począł się wiatr wzmagać, flukty się rozigrały, mrok osiadł w powietrzu — nawet żagla nie można już było zwinąć. Trzeba się więc było zdać na wolę wiatru; przez siedemdziesiąt dziewięć dni rzucała nami burza po morzu; osiemdziesiątego, gdy słoneczko zabłysło, spostrzegliśmy nie opodal wyspę wysoką, zalesioną, o którą bałwany morskie lekko się rozbijały, zwłaszcza że wiatr już się znacznie ustatkował.

80 dni podróży do Nowego Świata. Płynącemu śladami Lukianowskiego informatora kilkaset lat później Kolumb na przepłynięcie Atlantyku potrzebował 69 dni. Jak na razie więc nie mamy żadnych elementów fantastycznych w tym utworze (owszem, to dopiero druga strona tekstu) i całość wygląda na całkiem normalne sprawozdanie z podróży - takie samo jak sprawzdania Jambulosa, Hiriama czy Pytiasza.

Elementy fantastyki zaczynają się trochę później, ale to tylko pewien efekt stylistyczny mający ukryć prawdziwe informacje. A te prawdziwe informacje to miejsce pierwotne lądowania gdzieś w okolicy nazwanej przez Wikingów Vinland (czyli u ujścia Rzeki Św Wawrzyńca), kilkudniowa podróż w nieznane (prawdopodobnie na południe - lub aż do Krainy Wielkich Jezior) oraz spotkanie z tamtejszym władcą przygotowującym się do wojny. W tekście mamy akurat przedstawione to jako wojnę mieszkańców Księżyca z mieszkańcami Słońca, ale - skoro Lukian sam podaje na te informacje - wszystkie wydarzenia mają miejsce w Ameryce, a Lukian akurat zawodowo zajmował się wyszukiwaniem wrogich Rzymowi kultów, należy przyjąć, że te przygotowania do wojny pomiędzy Słońcem a Księżycem, to były w rzeczywistości przygotwania do wojny pomiędzy ludami czcącymi Słońce i Księżyc. Czyli pomiędzy ludami zamieszkującymi Meksyk (wyznawcy Słońca) a Amerykę Północną (kult księżyca). A poszło akurat o próbę zagospodarowania pewnego terenu zwanego Jutrzenką, do której pretensje rościły sobie obie strony.

W dalszej części Lukian opisuje już samą bitwę, powięcając dość dużo miejsca zarówno opisowi wyglądu egzotycznych wojowników, jak również ich broni. Choć może, gdyby się nad tym zastanowić, to taki zapis rodem z fantasy: Pędziwiatry zaś jest to piechota, latająca w powietrzu, bez pomocy jednak skrzydeł. Urządzają się w tym celu w sposób następujący. Przywdziewają kaftany, sięgające do kostek; te wydęte powietrzem niosą ich niby okręty. Opis zaiste z filmów SF, ale .... realny do bólu i mocno wykorzystywany w naszych czasach znane są one pod nazwą kombinezon wingsuit. Inne opisy bitwy, które wydają się mocno prześmiewcze, jak np: Poza nimi stanęli Rzodkwianie, lekkozbrojna, nadzwyczaj bitna piechota; wyrzucali oni z proc na znaczną odległość potężne rzodkwie. Kto taką rzodkwią został ugodzony, ten w tej chwili padał na miejscu, a z rany rozchodził się nieznośny smród. Podobno groty pocisków zapuszczali jadem ślazu. Można się przy tym uśmiechnąć, ale należy wziąść pod uwagę, że najgroźniejszą bronią Meksykanów był duszący gaz/zawiesina powstający ze zmielenia ziaren wyjątkowo ostrych gatunków papryki. A, że w jakiś sposób należało go rozpylić nad wojskami nieprzyjaciela, więc opis przestaje być humorystycznym, a staje się opisem zastosowania gazu bojowego.

Reszty tekstu nie będę analizować. Każdy z Państwa może zrobić to przecież samodzielnie. A jak Państwo go potraktujecie to już zupełnie inna sprawa. Moim zdaniem jest to opis rzeczywistych wydarzeń. Rzeczywistej wojny, która miałą miejsce na kontynencie Amerykańskim. Świadczy również o tym, że Rzymianie (a przynajmniej ich elity) doskonale wiedzili co znajduje się po drugiej stronie Atlantyku.

---

tagi: wojna  rzym  ameryka  lukian 

	Pioter
	21 listopada 2024 04:56

22     1067    12 zaloguj sie by polubić