Tak w zasadzie to niewiele wiemy o kobiecie, która stała się archetypem złośnicy. Wiemy tylko o niej to, że miała na imię Ksantypa i była małżonką Sokratesa.Przedstawiana ona była w sztuce zazwyczaj w sposób wzięty wprost z Diogenesa, który napisał o niej takie informacje: Kiedy razu pewnego Ksantypa naprzód mu nawymyślała, a potem wylała mu na głowę kubeł wody, oświadczył: "Czyż nie mówiłem, że kiedy Ksantypa grmi, to potem lunie deszcz?". Gdy Alcybiades zauważył, że wymysły Ksantypy są nie do zniesienia, odpowiedział: "Ja się przyzwyczaiłem, tak jak się można przyzwyczaić do ciągłego warkotu kołowrotka. A ty na przykład - czy dobrze znosisz gęganie gęsi?". "Tak - odpowiedział Alcybiades - ale one dają mi jaja i pisklęta". "A mnie Ksantypa urodziła synów". Przyjaciele widząc, jak pewnego razu na rynku Ksantypa w złości zeń płaszcz, wzywali go, aby ją uderzył. "Nie, na Zeusa! Piękna by to byłaby scena: my walczymy ze sobą na pięści, a z was jedni mówią "Dobrze, Sokratesie" drudzy zaś "Lepiej Ksantypo" . Mówił, że pojął ją za żonę, tak jak jeźdźcy wybierają sobie narowiste konie. "I tak jak oni, jesli potrafią ujeździć takiego konia, dadzą sobie radę ze wszystkimi, tak i ja, dzięki temu, że mogę wytrzymać z Ksantypą, potrafię współżyć ze wszystkimi ludźmi".

Ale Ksantypa, której imię po grecku znaczy tyle co "żółta klacz" ne tylko w ten sposób była przedstawiana w sztuce. Istnieje także obraz Blommendaela nazwany Sokrates, jego dwie żony i Alcybiades.Tu ponownie musimy sięgnąć do Diogenesa, aby wyjaśnić, skąd wzięły się te informacje. Arystoteles mówi, że Sokrates miał dwie żony: jedną byłą Ksantypa, która urodziła mu syna Lamproklesa, a drugą Myrtho, córka Arystydesa Sprawiedliwego, którą poślubł bez posagu i z którą miał dwóch synów, Sofroniska i Menekseonosa.

I już obraz biednego filozofa ciepiącego od złośliwej żony zaczyna nam się burzyć.

Wersje co do pochodzenia obu pań i ich roli w życiu Sokratesa są podzielone. Ale Diogenes spisywał swoją księgę kilkaset lat po życiu Sokratesa, więc mogło również dojść do jakichś przekłamań. I tej wersji trzymają się w ostatnich stu latach badacze antyku.

Mówi się więc, że Myrtho była biedną wdową, a Sokrates początkowo tylko się nią zaopiekował i przygarnął ją do swego domu. Mówi się też, że była ona pierwszą żoną Sokratesa, a po jej śmierci dopiero Sokrates ożenił się ponownie z Ksantypą. Ale mówi się też Sokrates prowadził księgi rachunkowe Myrtho i dlatego zainteresował się nią bliżej.

Powróćmy jednak do naszej złośnicy, czyli Ksantypy. Diogenes mówi o niej jeszcze coś takiego: Razu pewnego zaprosił do domu ludzi bogatych. Kiedy Ksantypa wstydziła się, że przyjęcie będzie zbyt skromne, uspokoił ją tymi słowy: "Nie martw się. Albowem jeśli są to ludzie rozsądni, będą zadowoleni z tego co otrzymają, jesli zaśsąto pospolici głupcy, to nie warto się nimi przejmować.

No więc w tym ostanim tekście Ksantypa wygląda na normalną kobietę. Kobietę, która w miarę swoich możliwości dba o dom i w zamian oczekuje tego, czego oczekuje każda kobieta po dzień dzisiejszy. A co otrzymywała ona od Sokratesa, że Diogenes przedstawił ją nam w sposób aż tak obrazowy?

Tu już musimy sięgnąć do innych ksiąg, do których badacze antyku z reguły nie sięgają. Naszym przewodnikiem będzie biskup Teodoret: Skorates bowiem zwykł chodzić go gimnazjonów, aby oglądać pięknych młodzieńców, i karmił oczy występnym widokiem. Świadczy o tym Fileb, FAjdros, Rywale, Charmides i inne dialogi zawierające długie opowieści. Platon wprawdzie zapisał w Uczcie, co Alcybiades opowiadał o Sokratesie, jak jednak przez szacunek dla Soratesa nie ośmelę się tego powtórzyć, bo wypowiedzi zawarte w tym dialogu sąbardzo niestosowne, krzywdzące Sokratesa i zgubne dla ludzi skłonnych do upadku. Platon opowiada, że Sokrates spożył wieczorny posiłek, całą noc spędził na pijaństwie, a kiedy inni mieli już dość i chcieli spać, onb bez znużenia pił dalej i wciąż dyskutował nad sprawami, które wprawdzie nie przynosiły żadnego pożytku, ale odpowiednie były dla Alcybiadesa, Arystofanesa i innych hulaków. Także Porfiliusz, autor Historii filozofii głosił, powołując się na świadectwo biografa Sokratesowego, Arystoksenosa, iż Sokrates był popędliwy i porywczy. Twierdził, że nie spotkał żadnego innego człowieka bardziej ujmującego niż on - taki miał głos, taką twarz, takie okazywał usposobienie, a ponad wszystko co powiedziano, osobliwa byłą jego postać. Był taki, dopóki się nie rozgniewał. Kiedy saś ogarnęłą go a pasja stawał się okropnie szpetny, nie potrafił wówczas się powstrzymać przed żadnym śłowem czy uczynkiem. Przedstawiwiwszy inne tego rodzaju cechy Sokratesa Porfiliusz ukazuje go również jako niewolnika przyjemności. Powiata tak: "Zbyt silnie ulegał popędowi seksualnemu, ale nie dopuszczał się występków; korzystał jedynie z usług żon albo prostututek. Miał dwie żony jednocześnie: Ksantypę, która byłą obywatelką ateńską i dość pospolitą kobietą oraz Myrtho, córkę Arystydesa i wnuczkę Lizymacha. POjąłza żonę Ksantypę, z którą żył już uprzednio i miał z nią Lamproklesa; poślubił też Myrtho, która byłą matką Sofroniska i Meneksanosa. One kłóciły się wciąż między sobą, a gdy przestawały się kłócić, napadały na Sokratesa, ponieważ nigdy ne przeszadzał im w któniach, lecz śmiał się widząc jak toczą walkę ze sobą i z nim, POdobno w towarzystwie bywał kłótliwy i obelzywy."

Jak widzimy mamy tu zupełnie inny obraz filozofa. Obraz, który może nam wyjaśnić, dlaczego Ksantypa stała się kimś, kto został uznany za wzorzec kobiecej złościwości.

 

 

---

tagi: filozofia  sokrates  antyk  ksantypa 

	Pioter
	4 lipca 2023 05:33

34     1465    6 zaloguj sie by polubić