Papier jednak nie jest aż tak trwały, jak tabliczki (kamienne czy gliniane). Ale za to znacznie lepiej nadaje się do bieżącej pracy wszelkiej administracji. I może nawet technologia nie została całkowicie zapomniana, ale nie dotrwały do nas (w naszym klimacie) żadne artefakty świadcząceby o jej stosowaniu. Z drugiej strony ciekawe na czym sztab armii swebskiej w Szwajcarii zapisał te 30 000 nazwisk greckim aflabetem, o czym w Wojnie Galijskiej pisał Cezar.

>I może nawet technologia nie została całkowicie zapomniana, ale nie dotrwały do nas
>(w naszym klimacie) żadne artefakty świadcząceby o jej stosowaniu. 

Może było kilka technologii produkcji papieru? I to,że papier zniknął z użycia, było spowodowane "przerwami w dostawie energii" znamy to z PRL-u (herezja komunistyczna). 

Na pewno było kilka różnych technologii, w zależności od surowca. Tu akurat mamy opisaną technologię pozyskiwania papieru z papirusu, a w naszym klimacie mówi się o pisaniu na korze brzozy.

Trudno powiedzieć , czy ktoś wynalazł papier, bo to mogła być zwykła ewolucja zgodnie w powiedzeniem , że potrzeba jest matką wynalazków. Pierwszymi powierzchniami do pisania były zapewne kamienie (dekalog), tabliczki gliniane, drewniane, z blachy, skóry, kora drzew, tatuaże, tkaniny, ubrania. Jako , że stosunek  ilości  zapisanej treści do wagi i trwałości materiału nie umożliwiała sprawnego promulgowania aktów prawnych i administrowania  na dużych obszarach,  pobierania podatków na takim nośniku -możliwe ,że  w naturalny sposób wprowadzano udoskonalenia. Papier był rodzajem kompozytu materiału roślinnego, włókien,  klejów roslinnych, czy zwierzęcych. Papier pozwalał też na tworzenie map.

o wyrobie papieru w Ameryce przed Kolumbem

https://przedkolumbem.blogspot.com/2012/07/wyrob-kodeksow-papier-pigmenty-i.html

i mapa bloga

https://przedkolumbem.blogspot.com/p/mapa-bloga.html

brusonecja chińska-pierwsze drzewo używane do produkcji papieru

https://www.futuregardens.pl/papierowka-chinska-golden-shadow-broussonetia-papyrifera-c2.html

https://ramykultury.pl/papiery-i-bibuly-japonskie

Boehmeria -szczmiel

https://pl.wikipedia.org/wiki/Szczmiel

"  Szczególne znaczenie ma szczmiel biały B. nivea dostarczająca włókien uznawanych za najdłuższe, najmocniejsze i najbardziej jedwabiste spośród włókien roślinnych[7]. Wykorzystywane są one do wyrobu tkanin i sznurów, a także sieci rybackich i lin okrętowych[9]. Wykorzystywane były także m.in. jako izolacja w drzwiach Toyoty Prius[7]. Pędy tego gatunku służą także do wyrobu papieru[10]."

papierowe drzewo

https://www.futuregardens.pl/drzewo-papierowe-tetrapanax-papyrifer-c3-10-20cm.html

https://planetaem.pl/drzewo-papierowe-jako-ekologiczna-alternatywa-dla-tradycyjnego-papieru/

manuskrypty na korze brzozy w Rosji

https://en.wikipedia.org/wiki/Birch_bark_manuscript

https://news.itmo.ru/en/news/10480/

papiery japońskie

https://japico-shop.eu/

młyn papierniczy i wydawnictwa

https://papieryczerpane.pl/produkty/wydawnictwa,2,1049

https://muzeumpapiernictwa.pl/

https://papiernie.pl/

https://www.national-geographic.pl/historia/historia-papieru-kto-go-wynalazl-i-jak-ewoluowal-przez-lata/

https://wynalazki.edu.pl/index.php/wynalazki/p/papier

https://muzeumpapiernictwa.pl/edukacja/historia-papieru/wiecej-o-historii-papieru/

https://www.dawnezawody.waw.pl/kto-wynalazl-papier/

https://blog.viperprint.pl/produkty/historia-papieru-odkryj-tajemnice-jego-fascynujacej-ewolucji/

https://ecosac.pl/historia-papieru/

https://www.greelane.com/pl/humanistyka/historia-i-kultura/invention-of-paper-195265/

https://zwierciadlo.pl/lifestyle/17868,1,historia-papieru.read

https://www.rynekpapierniczy.pl/wiadomosci/papiernie

https://wielkahistoria.pl/wynalezienie-prochu-kompasu-druku-i-papieru-czy-za-kazdym-z-tych-przelomow-stali-chinczycy/

https://en.wikipedia.org/wiki/Paper_mill

https://pl.wikipedia.org/wiki/Papiernia_(zak%C5%82ad_przemys%C5%82owy)

Różnice są dwie - sposób produkcji - z tego względu papirus zaliczany jest dziś do "pseudopapierów" (takich materiałów było wiele w różnych częściach świata: tapa, amatl, huun) i ekskluzywność materiału. Papirus rósł w świecie śródziemnomorskim rósł w tylko Egipcie i "Syrii" czyli bardzo łatwo (poza okresem cesarstwa) było odciąć od niego Europę. Jego produkcja moga też o czym pisze Pliniusz, załamywać się z przyczyn naturalnych, podczas gdy papier, gdy zrozumiemy technologię, może być produkowany wszędzie z powszechnie dostępnych materiałów. Bardzo ciekawa teza, że w czasie wojny trojańskiej ‎"nie‎ ‎miało‎ ‎jeszcze‎ ‎być Egiptu". Czy Pliniusz cofa w czasie wojnę trojańską, czy skraca, przecież całkiem nieźle wówczas znaną, historię Egiptu?

Pisze także o Mezopotamii, gdzie także odkryto papirus (lub coś innego, z czego można robić papier). I raczej skłaniam się do tego, że była to jakaś inna roślina, bowiem pisze Niedawno‎ ‎odkryto‎ ‎i‎ ‎nad‎ ‎Eufra
tem‎ ‎w‎ ‎Babilonii‎ ‎papyrus‎,‎ ‎z‎ ‎którego‎ ‎także‎ ‎materyał‎ ‎do‎ ‎pisania‎ ‎robić‎ ‎można.‎ Gdyby była to sokładnie ta sama roślina, co w Egipcie, nie dodawałby tego zastrzeżenia. Napisał także, że Partowie wogóle nie byli nią zainteresowani, bo Partowie‎ ‎do‎ ‎dziś‎ ‎dnia‎ ‎wplatać‎ ‎pisma‎ ‎w‎ ‎suknie. Takie pisanie na kawałkach płótna opisuje także w okresie o jakieś kilkaset lat późniejszym także kupiec z Kalifatu Abraham syn Jakuba, który był w X w Pradze (choć tu akurat chodziło o pięniądze).

Tak więc Pliniusz opisuje przeszłość (embargo Ptolemeusza na wywóz papieru oraz wynalezienie pergaminu) oraz teraźniejszość (czyli szukanie innego materiału mogącego zastąpić papirus nawet za granicami Imperium w ziązku z okresowymi nieurodzajami).

Co do Egiptu, to być może chodzi przed zjednoczeniem praktycznie każdy Nom (po naszemu powiat) to było odzielne państwo, a wszyscy zdawali sobie sprawę, że listy królów egipskich są dość mocno ze sobą pomieszane i trudno dojść do tego kiedy dokładnie i gdzie panował dany władca. Wedłu Greków zjednoczenia dokonał niejaki Belos, syn Posejdona (czyli Fenicjanin).

c.d.

W związku ze zmianami klimatycznymi z okresu zaglady kultury minojskiej 

https://link.springer.com/article/10.1007/BF00768739

Worldwide environmental impacts from the eruption of Thera

https://www.jpl.nasa.gov/news/therasantorini-eruption/

Trzech naukowców z Jet Propulsion Laboratory NASA oraz profesor uniwersytecki ustalili datę najpotężniejszej erupcji wulkanu w historii, wybuchu Thery/Santorini, na koniec XVII wieku p.n.e.

Wyspa Thera na Morzu Egejskim, znana obecnie jako Santorini, wybuchła z siłą równą dwóm milionom bomb atomowych zrzuconych na Hiroszimę

https://www.science.org/content/article/when-did-massive-volcano-blow-island-bits-and-rock-ancient-world

Zrewidowane dane radiowęglowe pomagają dokładnie ustalić, kiedy wybuchł wulkan Thera

https://en.wikipedia.org/wiki/Minoan_eruption

"Wpływ na historię Egiptu

Więcej informacji: Ahmose I § Daty i długość panowania

Apokaliptyczne burze deszczowe, które zniszczyły większą część Egiptu i zostały opisane na Steli Burzowej Ahmesa I , przypisuje się krótkoterminowym zmianom klimatycznym spowodowanym przez wybuch Theran. [ 94 ] [ 95 ] [ 96 ] Daty i daty panowania Ahmesa I są przedmiotem pewnych sporów z egiptologami (pomijając alternatywne chronologie). Proponowane okresy panowania mieszczą się w przedziale od 1570 do 1546 p.n.e. do 1539–1514 p.n.e. Datowanie radiowęglowe jego mumii wykazało średnią wartość 1557 p.n.e. W każdym razie oznaczałoby to jedynie nakładanie się z późniejszymi szacunkami daty wybuchu. [ 97 ]

Alternatywnie, jeśli wybuch nastąpił w Drugim Okresie Przejściowym , brak egipskich zapisów o erupcji mógł być spowodowany ogólnym nieporządkiem w Egipcie w tym czasie.

Podczas gdy twierdzono, że szkody przypisywane tym burzom mogły zostać spowodowane przez trzęsienie ziemi po wybuchu wulkanu Thera, zasugerowano również, że nastąpiło to podczas wojny z Hyksosami , a odniesienie do burzy jest jedynie metaforą chaosu, na który faraon próbował narzucić porządek. [ 98 ] Dokumenty takie jak Speos Artemidos Hatszepsut przedstawiają burze, ale są one wyraźnie przenośne, a nie dosłowne. Badania wskazują, że stela Speos Artemidos jest odniesieniem do przezwyciężenia przez nią mocy chaosu i ciemności. [ 98 ]

Tradycje greckie

Zobacz także: Deukalion § Datowanie przez wczesnych uczonych

Tytanomachia

Wybuch Thery i opad wulkaniczny mogły zainspirować mity o tytanomachii w Teogonii Hezjoda . [ 99 ] Tytanomachia mogła przejąć elementy zachodnioanatolijskiej pamięci ludowej, gdy opowieść rozprzestrzeniała się na zachód. Wiersze Hezjoda porównywano z aktywnością wulkaniczną, przytaczając pioruny Zeusa jako błyskawice wulkaniczne , wrzącą ziemię i morze jako przerwanie komory magmowej , ogromny płomień i ciepło jako dowód eksplozji freatycznych , wśród wielu innych opisów. [ 100 ]

Atlantyda[...]

Wyjście

Geolog Barbara J. Sivertsen stara się ustalić związek między wybuchem Santorini (ok. 1600 r. p.n.e.) a wyjściem Izraelitów z Egiptu opisanym w Biblii . [ 20 ]

Mentalność dwuizbowa

W kontrowersyjnej hipotezie mentalności dwuizbowej Julian Jaynes twierdził, że erupcja wyspy minojskiej była kluczowym wydarzeniem w rozwoju ludzkiej świadomości , ponieważ spowodowane nią przemieszczenia doprowadziły do ​​nowych i ważnych interakcji między społecznościami. [ 106 ]"

https://www.trenfo.com/pl/historia-pl/cywilizacje/kultura-minojska

https://wynalazki.edu.pl/index.php/wynalazki/p/pergamin

https://almanach.historyczny.org/wiki/Pergamin

stanowisko skryby, czy  uczonego wiązało się ze zwiększoną toksycznością metali ciężkich

https://pl.wikipedia.org/wiki/Pergamin

" Nieco inną technikę oczyszczania skóry stosowano na Bliskim Wschodzie. Wytrawiano ją w mieszance substancji roślinnych, czasem z dodatkiem zwierzęcego moczu i odchodów. Podczas suszenia rozciągniętego pergaminu pozycja włókien ulegała zmianie. Układały się one warstwami równolegle do kierunku ciągnięcia. Dzięki tej strukturze pergamin był delikatny i elastyczny, co wyróżniało go spośród skór garbowanych taninami czy ałunem. Materiał pozyskiwany w ten sposób znakomicie nadawał się do pisania, ponieważ jego powierzchnia z obu stron była gładka i wystarczająco trwała. Wyjątkową zaletą, która dodatkowo przyczyniła się do jego rozpowszechnienia, była możliwość usuwania z niego tekstu i powtórnego użycia. Dlatego wśród rękopisów pergaminowych – w szczególności z okresu średniowiecza, spotykane są palimpsesty, czyli manuskrypty, z których usunięto pierwotny tekst i naniesiono nowy[2]. Znaczne koszty produkcji pergaminu powodowały wysoką cenę, co wpływało na jego oszczędne zużycie, a także próby umożliwiające powtórne wykorzystanie. W tym celu (głównie w V-VIII wieku), zeskrobywano stare teksty i pisano nowe. Pergamin taki nazywany jest palimpsestem (łac. codex rescriptus)[3], co dosłownie oznacza „na nowo wygładzony”. Produkowano pergamin na obszarze prawie całej Europy, gdzie stał się alternatywą dla papirusu, ponieważ był od niego trwalszy, gładszy i jaśniejszy, a do pisania i iluminowania nadawały się obie strony karty. Ważną zaletą pergaminu była możliwość produkowania na dowolnym obszarze, z surowców dostępnych na miejscu, eliminując konieczność sprowadzenia z odległych regionów.

Ze względu na sposób wyrobu wyróżnia się dwa gatunki pergaminu: południowy oraz północny. Pergamin południowy (charta Italica) był bielony z jednej strony – nie pokrytej włosami, produkowany głównie ze skóry jagniąt i koźląt, dzięki czemu był miększy i delikatniejszy. Wyrabiano go we Włoszech, Hiszpanii i południowej Francji. Tylko jedna strona (tzw. album) była przeznaczona do pisania. Pergamin południowy był więc swoistym naśladownictwem papirusu. Natomiast pergamin północny (charta Theutonica) bielono z obu stron, które przeznaczano do pisania. Wytwarzano go głównie ze skór cielęcych, przez co był grubszy. Pochodził z terenów północnej Francji, Niemiec, Polski oraz Węgier. Pergamin można było zginać, podobnie jak papirus, mimo jego mniejszej giętkości. Początkowo książki pergaminowe formowano w zwoje, tak jak książki papirusowe. Długość pergaminowego zwoju była ograniczona długością skóry zwierzęcia, z której go wykonano. Dla potrzeb obszerniejszych tekstów zszywano kilka kawałków pergaminu. Używano go również jako oprawy dla zwojów papirusowych[4].

Wytwarzaniem pergaminu zajmowali się uprzednio mnisi, z tego względu, że surowców do produkcji dostarczały im stajnie klasztorne. Jednakże z początkiem XII w. i powstawaniem ośrodków miejskich, gdzie osiadali różni rzemieślnicy, tam zaczęto przenosić produkcję pergaminu. Początkowo zakonnicy wysyłali niewyprawione skóry do miast, gdzie ich wyprawianiem zajmowali się pergaminiści (pergaminarii, pergamentarii, membranarii)[5].

Na pergaminie najpierw pisano trzciną (calamus), a od około V stulecia – specjalnie przygotowanymi piórami ptaków, najczęściej gęsimi, kurzymi, łabędzimi lub orlimi. Również w tym stuleciu zaczęto używać nowego rodzaju atramentu – inkaustu, którego zaletą była łatwość przygotowania. Był on mieszanką kwasu garbnikowego, pochodzącego z narośli na dębach zwanych galasówkami, gumy arabskiej oraz siarczanu miedzi. Inkaust wyjątkowo dobrze spajał się z pergaminem i pozostawiał na nim trwały znak, o czym świadczą palimpsesty. Na pergaminach pisano również czerwonym atramentem, wyrabianym z rtęci i siarki albo z bieli ołowianej, a także farbkami ze sproszkowanego srebra i złota, rozpuszczonymi w gumie arabskiej lub kurzym białku. Sztuka pisania srebrem i złotem nosi nazwę chryzografii, a do Europy przyszła z Bizancjum. Dopiero w XII wieku zaczęto używać znanego obecnie atramentu, produkowanego z garbnika i siarczanu żelaza[6].

Szlachetniejsze pergaminy były używane do produkcji m.in. kobiecych modlitewników. Natomiast czasami, przed rozpoczęciem pisania, pergamin barwiono, choć zdarzało się to dość rzadko. Częściej produkowano pergaminy purpurowe, jednak rzemieślnicy używali również błękitu, żółci, szafranu, zieleni, oranżu, zdarzały się również pergaminy czarne. Tego rodzaju materiału używano do sporządzania ksiąg liturgicznych, a przede wszystkim rękopisów Pisma Świętego. Jednym ze słynniejszych przykładów rękopisu sporządzonego na pergaminie barwionym jest Błękitny Koran, skopiowany prawdopodobnie w Kairuanie w X wieku, a z rekopisów polskich – purpurowy Sakramentarz tyniecki z 1060 r. Do pisania na barwionych pergaminach używano złota lub srebra[7].

Historia

Najstarsze zachowane zabytki piśmiennicze na skórze zwierzęcej pochodzą z XX wieku p.n.e., jednak najstarsze znane dziś wyroby o cechach pergaminu (odnalezione w Mezopotamii, w Dura Europos) datowane są na III-II wiek p.n.e.[potrzebny przypis]

Rozwój materiałów pisarskich został najprawdopodobniej wymuszony rywalizacją pomiędzy dwiema ówczesnymi największymi bibliotekami – aleksandryjską i pergamońską. W ślad za Pliniuszem Starszym nazwę pergamin wywodzono od małoazjatyckiego miasta Pergamon, którego późniejszy władca Eumenes II (195-158 p.n.e.) zmuszony został do szukania nowego materiału po zakazie wywozu papirusu z Egiptu wydanym przez jego rywala Ptolemeusza. Najprawdopodobniej właśnie w Pergamonie udoskonalono wtedy znacznie metody produkcji pergaminu, przez co stał się ważnym ośrodkiem jego produkcji. Informacje Pliniusza nie są jednak potwierdzone, a Pergamon był wtedy najważniejszym centrum kultury helleńskiej, stąd być może fama rozpowszechnienia przez Pergamon nowego materiału piśmienniczego.

Rozpowszechniony wcześniej papirus został skutecznie wyparty przez pergamin dopiero w V wieku n.e., chociaż obu jeszcze dość długo używano równolegle (np. kancelaria kurii papieskiej używała papirusu jeszcze w X wieku). Również wypieranie pergaminu przez papier było rozciągnięte w czasie. Papier, wynaleziony ok. 2 tysiące lat temu w Chinach, produkowany był na Bliskim Wschodzie od VIII stulecia. W Europie stosowano go od XI wieku, jednak pierwsza europejska papiernia (jeszcze arabska) powstała dopiero na początku XII wieku. Pergamin bardzo wolno tracił na znaczeniu, a jednym z tego powodów był fakt, iż do Europy papier trafił właśnie za pośrednictwem Arabów i dlatego uważany był za wynalazek pogański. Zasadnicze wyparcie pergaminu przez papier nastąpiło w ciągu wieku XIV. Pergamin jednak znajdował nadal szereg zastosowań – do XVI w. utrzymał się w rękopisach i drukach iluminowanych, a do XVII używano go także do sporządzania ważnych dokumentów. W początkach ery druku w Europie, w XV i XVI wieku, oba podłoża drukowe były stosowane równolegle. Pergamin (znacznie droższy od papieru) był stosowany do wydawnictw o wyższej jakości lub przewidzianych do dłuższego lub częstszego ich użytkowania, oraz w wyrobach o charakterze luksusowym. Na przykład tzw. 42-wierszowa Biblia Gutenberga została odbita na pergaminie w 35, a na papierze w 165 egzemplarzach. Nierzadko wytwarzano również wydawnictwa o składzie mieszanym – papierowe z pergaminowymi wkładkami (co przypomina dzisiejsze wyroby z papieru offsetowego z wkładkami z papieru kredowego).

W Polsce produkcję pergaminu rozpoczęto późno, bo dopiero w XIV wieku, jednak najstarszy polski druk pergaminowy pochodzi już z 1509 roku (Missale Vratislaviense wydrukowany z Krakowie u J. Hallera).

Produkcję pergaminu w Europie dzieli się na dwa obszary. Wcześniej produkowany był w krajach południowych (Włochy, Hiszpania, południowa Francja). Był on cienki, ale dokładnie wyprawiony tylko z jednej strony – odwrotnej niż sierść, i tylko z jednej strony pozwalał na zapisywanie go, co było nawykiem przejętym z możliwości pokrywania papirusu. Umownie nazywa się go pergaminem włoskim. Późniejszy jest tzw. pergamin niemiecki (znany m.in. także z północnej Francji, Węgier, a także Polski), grubszy, za to przygotowany do zapisywania jednakowo na obu powierzchniach.

Ponadto szczególną postacią pergaminu był welin – bardzo cienki i miękki, wyrabiany ze skór płodów jagnięcych lub świeżo urodzonych jagniąt. Stosowano go do niewielkich, za to wielokartkowych wyrobów, szczególnie przeznaczonych do używania podczas podróży, jak modlitewniki czy Biblie niewielkich rozmiarów (na jego podobieństwo wynaleziono później papier welinowy).

Pergamin umożliwił przejście z formy zwoju – rotulusa, do współczesnej postaci książki – kodeksu. Kodeks pojawił się w początkach II wieku n.e. Zamiast sklejania poszczególnych kart papirusu czy pergaminu, zaczęto je łamać w połowie i składać jedna w drugą, a następnie łączyć przeszywając przez środek. W ten sposób powstał kodeks jednoskładkowy, który formą przypominał poliptyk, od którego przyswoił nazwę. Dokumenty sporządzano na kartach (chartae) i pisano wzdłuż dłuższego boku, jednak w przypadku obszerniejszej treści odchodzono od tej praktyki. Kiedy rękopis składał się z kilku kart, łączono je w jeden arkusz – zszywkę, zabezpieczoną sznurem, który służył jednocześnie do przytwierdzania pieczęci. Chociaż książka w swej nowej postaci była o wiele trwalsza i poręczniejsza, nieprędko zyskała uznanie. Przez długi czas kodeks współistniał na równi ze zwojem i dopiero w IV wieku n.e. zyskał nad nim przewagę, by od V stulecia stać się powszechną użytkowaną formą książki[8]."

http://historiapapieru.yum.pl/chinpap.html

https://link.springer.com/article/10.1007/s10570-022-04573-y

Ponowne spojrzenie na produkcję papirusu: różnice między starożytnymi i współczesnymi sposobami produkcji

• Badania oryginalne
• Otwarty dostęp
• Opublikowany:29 kwietnia 2022

"  Dane dotyczące ligniny w rodzimym rdzeniu i arkuszach komercyjnych porównano z 10 starożytnymi próbkami z Muzeum Papirusów w Wiedniu. Dane analityczne wyraźnie pokazują, że w przypadku komercyjnych papirusów stosowano silnie alkaliczne traktowanie, a następnie wybielanie chlorem, co wyraża się wyższymi wartościami pH, zmienionymi strukturami ligniny i chlorowanymi związkami ligniny. Omówiono włączenie etapu alkalicznego do produkcji starożytnego papirusu, ale odrzucono, ponieważ traktowanie alkaliczne powoduje ogromny spadek zawartości ligniny, czego nie stwierdzono w przypadku analizowanego starożytnego okazu. Zakładamy, że to dodatkowe traktowanie wprowadzono w celu uzyskania żółtawych arkuszy papirusu spełniających optyczne oczekiwania współczesnych widzów. Dowody językowe i historyczne wskazują, że taki etap nie miałby sensu w starożytności, ponieważ chciano produkować białe papirusy.

warto przeczytać

https://journals.ekb.eg/article_305168_96a1e68c2c780fb262e31b749034f735.pdf

" Methods and Materials of Making Ancient and Modern Papyrus Sheets: A review."

https://www.totallyegypt.com/egypt-papyrus-museum/

" Jednym z unikalnych eksponatów muzeum jest kolekcja dokumentów papirusowych napisanych przez chińskich więźniów, dająca wgląd w powiązania starożytnych cywilizacji. "

https://www.adelaide.edu.au/library/special/exhibitions/cover-to-cover/papyrus/

" Roślina papirusowa była wszechobecna w Dolnym Egipcie, gdzie była starannie uprawiana na bagiennych płyciznach. Wiadomo było, że rośnie ponad dwanaście stóp nad powierzchnią wody, a jej korzeń mógł być tak gruby jak ludzka ręka. Egipcjanie tkali jego łodygi, aby budować łodzie, żagle, maty, kosze i liny, a jego kora dostarczała tkanin i koców. Była również ważnym źródłem paliwa. Papirus, który obecnie praktycznie wyginął w swoim rodzimym środowisku w delcie Nilu, nadal rośnie na Madagaskarze i w niektórych obszarach śródziemnomorskich, takich jak Sycylia i Lewant. Ponowne wprowadzenie papirusu do Egiptu z Francji pozwoliło miejscowym na produkcję, na małą skalę, niektórych przedmiotów na potrzeby handlu turystycznego i do użytku społeczności nadal zamieszkujących bagna.[...]

W XII i XIII wieku hiszpańscy i włoscy papiernicy stosowali wyraźnie inny proces, w którym zmacerowane lniane i bawełniane szmaty zanurzano w roztworze żelatyny wykonanej z kopyt, rogów i skór zwierząt. Klej zwierzęcy w połączeniu ze szmatami tworzył nieprzezroczystą, nieprzepuszczalną powierzchnię, która doskonale nadawała się do europejskiego sposobu pisania gęsim piórem."

https://www.siracusaculture.com/en/2021/02/22/the-papyrus-museum/

" Syrakuzy odegrały i odgrywają ważną rolę w produkcji papieru papirusowego. Niektórzy autorzy uważają, że był on tu produkowany już w 250 r. p.n.e., ale jego jakość była słaba, ponieważ nie znano egipskich technik. Produkcja rozpoczęła się ponownie w połowie XVIII wieku, kiedy roślinę rosnącą wzdłuż rzeki Ciane zidentyfikowano jako Cyperus papyrus L., jeden z najsłynniejszych gatunków w starożytnym Egipcie."

https://www.momentslog.com/culture/discovering-the-ancient-art-of-papyrus-making-in-egypt

https://wynalazki.edu.pl/index.php/wynalazki/p/papirus

Irene Vallejo

https://lubimyczytac.pl/ksiazka/4984114/nieskonczonosc-w-papirusie-fascynujace-dzieje-ksiazki-od-czasow-starozytnych

https://www.connollycove.com/all-about-papyrus/

https://pl.wikipedia.org/wiki/Papirus

https://pl.wikipedia.org/wiki/Calamus_(staro%C5%BCytno%C5%9B%C4%87)

https://sites.dartmouth.edu/ancientbooks/2016/05/23/67/

https://businessinsider.com.pl/technologie/nauka/produkcja-papirusu-oto-jedno-z-ostatnich-takich-miejsc-na-swiecie/llyk9se

https://mcclungmuseum.utk.edu/2008/09/02/papyrus/

" Według WT Thiselton-Dyer w 1875 r.: „Powodu jej zniknięcia należy prawdopodobnie szukać nie w żadnej zmianie klimatu, ale w warunkach fizycznych rzeki — być może okresowym wzroście i spadku jej wody — nie pozwalających jej utrzymać się na swoim miejscu bez ingerencji człowieka”. 5 Ponadto Delta zamuliła się i około XII wieku p.n.e. uczyniła z niej słone bagno. Papirus, roślina słodkowodna, był skazany na zagładę. Dużo później, gdy papier zaczęto produkować z innych materiałów niż papirus, uprawa tej rośliny nie była już konieczna i wymarła."

https://artpapier.com.pl/2023/09/12/ewolucja-papieru-od-starozytnosci-do-wspolczesnosci/

https://artpapier.com.pl/

" sporo jest również badań, które wskazują na to, że z archeologicznego punktu widzenia, specyficzna mieszanka z jakiej powstaje papier była doskonale znana już dużo wcześniej, być może nawet w ósmym roku przed naszą erą! Wskazują na to także chińskie zapiski, które znalezione zostały w Nefrytowej Bramie. Było to na jedwabnym szlaku."

Na pendrive tanio (?) wyprodukowanym gdzieś tam na wschodzie, ale okrąg jest kulisty, to może z południa jak bumerang wrócić. 

A okrąg sprowadzony do jednego wymiaru, to są kropki kwantowe? 

Dwie? 

:) 

P. S. 

Nie ma szans z kropkami w kolorze naprzeciwko białego. 

:)