W jaki sposób miasto może osiągnąć sukces? Jedynie przez handel, i to handel międzynarodowy. I jeśli trzeba dla osiągnięcia tego sukcesu zmusić władzę książęcą do budowy nowego szlaku handlowego, to należy tak zrobić.

Dla Wrocławia szansą na sukces był okres kolonizacji Śląska po najeździe mongolskim. Lokowano wtedy nowe miasta, a istniejącym odnawiano przywileje. Ściągnięto również na Śląsk wielu osadników, głównie z Flandrii, którzy rozwinęli znacznie śląski przemysł tekstylny. Doszło nawet do tego, że jeden z książąt wrocławskich, Herzog Heinrich von Pressela  (Henryk Probus), został przedstawicielem handlowym cechu tkaczy, czyli inaczej mówiąc zajął się poezją średniowieczną. Nie było to czymś dziwnym w średniowiecznej Europie, bowiem trubadurem był nawet książę oksytański Guilhèm IX duc d'Aquitània e de Gasconha .

Książę Henryk, zawny później Prawym, na tron wrocławski wstąpił w 1266 roku, gdy już większość ran po mongolskiej inwazji została zaleczona. Jednak ponieważ w chwili wstąpienia na tron miał 11 lat, na samodzielne rządy pozwolono mu dopiero w 1273 roku. Pierwsze sojusze zawarł książę Henryk z księciem opolskim Władysławem oraz księciem poznańskim Przemysłem oraz królem Czech Przemysłem Otokarem. Jednak ponieważ sytacja na froncie była zmienna (a sam książę dostał się na rok do niewoli księcia legnickiego Bolesława Rogatki, a za uwolnienie z niej musiał zapłacić terenami księstwa - Środą Śląską i Krosnem Odrzańskim) w 1280 roku zdecydował się na złożenie hołdu lennego królowi rzymskiemu Rudolfowi Habsburgowi licząc na pomoc w uzusaniu korony. Po opanowaniu Krakowa w 1289 roku zwrócił się do papieża z prośbą o koronę dla siebie, wysyłając legata wraz z odpowiednią ilością gotówki (12 tysięcy grzywien = 3 tony srebra monetarnego). Do Rzymu jednak całość nie dotarła, a około 4 tysiące grzywien okazało się być fałszywe. Legat księcia Henryka podejrzewany o defraudację schronił się w Wenecji, a sam książę pozytywnej odpowiedzi papieża już nie doczekał. Jak opisał to Długosz Książę wrocławski Henryk IV Probus albo Pobożny, czując stopniowe wzmaganie się wynikłej z trucizny podanej mu przez jego Ślązaków choroby, która go gnębiła już przeszło pół roku, i (czując) że działanie trucizny jest coraz silniejsze, wezwawszy biskupa wrocławskiego Tomasza i znaczniejszych panów, rozporządzeniem ostatniej woli, ponieważ nie zostawiał żadnego potomka, przeznacza księstwo wrocławskie stryjowi swojemu Konradowi głogowskiemu, a księstwo krakowskie i sandomierskie księciu Wielkopolski Przemysłowi. Rozdawszy resztę swego majątku częściowo kościołom, częściowo żonie swojej Matyldzie, a częściowo ludziom biednym, umiera dwudziestego drugiego lipca na zamku wrocławskim i zostaje pochowany w zbudowanym i wyposażonym świeżo przez niego kościele św. Krzyża.

Ponieważ nie udało się zbudować nowego szlaku handlowego przy pomocy siły politycznej kupcy wrocławscy musieli sięgnąć po inne rozwiązania. Rozpoczęli więc kolonizację planowanego szlaku i jego wykupywanie. Założyli więc własną kolonię w Krakowie (i późniejszy bunt mieszczan krakowskich przeciw Łokietkowi oraz ich rzeź należy rozpatrywać właśnie w ten sposób jako konflikt interesów związanych z budową nowego szlaku handlowego). A od Krakowa zaplanowali dawny szlak idący z Kijowa przez Lwów i Lublin, zamiast na Ołomuniec i Pragę skierować przez Siewierz, Bytom, Opole do Wrocławia i dalej na Lipsk.

W jaki sposób zabrano się za realizację tego celu? Operacji oderwania Wenecji od szlaku bursztynowego (przez Bramę Morawską na Gdańsk) a także zastąpienie Norymbergii przez Lipsk w handlu z Kijowiem? Wykorzystując rozdrobnienie dzielnicowe Śląska oraz fakt, że książęta ślascy nie posiadają zazwyczaj żadnej gotówki.

W 1310 roku kupcy wrocławscy zawarli z księciem opolskim Bolesławem umowę celną, w ramach której książę oddawał do dyspozycji wrocławian pobór ceł od kupców pieszych na terenie swego księstwa. Równocześnie przy stacjach celnych księstwa wyrastają miasta z prawem składu, co znaczyło, że kupcy obcy muszą cały towar odsprzedać kupcom miejscowym. W każdym też górnośląskim miasteczku był co najmniej jeden kupiec - Wrocławianin, który pilnował interesów metropolii. Podobne umowy zawierane były również w innych księstwach, a w przypadkach szczególnych nawet całe księstwa przechodziły w zastaw Wrocławia.

Ponieważ wschodnia granica Śląska kończyła się za Wadowicami, budowa własnej klasy kupieckiej w Królestwie Polskim była znacznie utrudniona, szczególnie, że drugi koniec szlaku bursztynowego (czyli Gdańsk) należał juz do Hanzy i miał własne plany. Do czasu wykupienia księstw Oświęcimskiego, Zatorskiego przez Jagiellonów, a księstwa Siewierskiego przez biskupa krakowskiego na tym terenie nie mogli działać kupcy spoza Śląska. Wiązało się to jednak z tym, że wojna handlowa śląsko - polska była wpisana już na stałe w szlak Kraków  - Wrocław. To nie przeszkadzało w prowadzeniu interesów, ale kupców śląskich badzo rzadko można spotkać w spisach celnych Rzeczypospolitej.

Wrocławskie imperium zostało zachwiane w czasie wojen husyckich. Jednak pewne rozwiązania związane z budową tego szlaku okazały się trwałe. Szlachta śląska ani książęta nie próbowali tworzyć zupełnie odrębnych struktur państwowych, a pomimo przynależności do stanu któregoś z księstw mieli poczucie wspólnoty - potęgowane w czasach habsburskich faktem wspólnej administracji dla całego Śląska.

Bibliografia:

Roman Heck Struktura społeczna średniowiecznego Wrocławia na przełomie XIV/XV wieku

Janinina Nowakowska Rozmieszczenie komór celnych i przebieg dróg handlowych na Śląsku do końca XIV wieku

Tadeusz Lutman Wolne miasta handlowe

Marek Derwich Mieszkańcy Królestwa Polskiego na drogach czternastowiecznego Śląska, czyli dole i niedole Jana z Czarnkowa

Norman Davis Mikrokosmos

Piotr Kalinowski Dokument sprzedaży lasów podwoźnickich przez księcia Jana Opolskiego z 1508 roku

Bernard Szczech Źródła do dziejów Woźnik 1206-1857

Szymon Kazusek Księgi celne Korony z drugiej połowy XVI wiekuWidok Wrocławia w XV wieku

 

---

tagi: polska  śląsk  wrocław 

	Pioter
	9 maja 2019 21:13

15     1847    9 zaloguj sie by polubić