Zajmnijmy się dziś kroniką węgierską napisaną na przełomie XII i XIII wieku, zwaną Gesta Hunganorum. I tym co napisała ona o naszym kraju.

Oczywiście jeśli damy tę kronikę komuś z dyplomem Uniwersytetu to odpowie on, że tam nie ma ani słowa o Polsce. Nie może być, bo kronika ta opowiada o czasach poprzedzających powstanie Państwa Polskiego, a kończy się na chrzcie samych Węgier. Czyli jak sami Państwo widzicie choćbyśmy bardzo tego chcieli, to nic tam o Polsce nie znajdziemy.

Jeśli natomiast damy tę kronikę uczniowi ostatniej klasy podstawówki i nakażemy mu odnaleść wszystkie zmianki o Polsce w tej kronice to odnajdzie on takie coś:

Ziemię położoną między Cisą a Dunajem, aż do granicy ruskiej i polskiej, zagarnął Kean Wielki, wódz bułgarski, dziadek wodza Salana, i osiedlił tam Słowian i Bułgarów.

W zasadzie mamy tu informację o tym, co działo się w Panonii przed przybyciem Madziarów, czyli, że była ona podległa wówczas Bułgarom. Ale mamy także informację, że południowa granica IX wiecznej Polski sięgała aż do rzeki Cisa. Owszem, 13-latek nie wyjaśni nam znaczenia tego zapisu, ale go odnajdzie bez trudu, co już nie uda się historykowi z doktoratem. Bo przecież to niemożliwe - to rzutowanie pojęć z XIII wieku (co najmniej) na stosunki panujące w wieku IX. Zresztą żadna niemiecka kronika tego nie potwierdziła.

Zatrudnijmy więc naszego hipotetycznego 13-latka do dalszego czytania tej kroniki. A obiecuję, że będzie jeszcze ciekawiej:

A gdy już osiedlili się na stałe, po wspólnej naradzie i za namową ogółu mieszkańców, wysłali Borsa, syna Böngera, z silnym oddziałem w stronę Polski. Miał on za zadanie obejrzeć pogranicze królestwa i umocnić je zasiekami aż po Tatry i w dogodnym miejscu wznieść gród, jako strażnicę królestwa. Tak więc Bors na ich zlecenie wyruszył i dzięki sprzyjającemu szczęściu zebrał sporą liczbę wieśniaków oraz wybudował nad rzeką Bodwa gród, a tamtejszy lud nazwał go Borsod, gdyż był mały. Następnie Bors wziął jak ozałkadników synów miejscowych mieszkańców, ustawił kopce graniczne na wzgórzach Tatr, powrócił do księcia Arpada i wielka radość zapanowała na dworze książęcym.

Ten założony przez Borsę gród to dzisiejsze miasto Edeleny, znajdujące się daleko Tatr Wysokich (jakieś 200 km), natomiast do podnóża Tatr po słowackiej stronie (czyli miasta Tisowiec) jest tylko 100 km, więc granicy północnych Węgier za panowania Arpada należy szukać właśnie w tamtym miejscu. Jednak jakoś nie wydaje mi się, aby ktokolwiek z historyków z pantentami zastanawiał się nad tym problemem, bowiem wszystkie opracowania (na które nawet powołują się w wydanej w 2006 Gesta Hunganorum) piszą o przebiegu granicy od północnej strony Tatr (a więc o obecnej granicy Polski), nie zauważając nawet tego, że sami rzutują na XIII wieczny dokument rozumowanie z przełomu XX/XXI wieku i do tego z zupełnie innego punktu ciężkości. Dla Węgrów bowiem Tatry zaczynają się w zupełnie innym miejscu niż Zakopane.

Mamy jeszcze jeden fragment, którego również nasi historycy nie widzą, a zapisany jest on wprost i mówi dokładnie o tym samym, co powyżej:

Wówczas ci czterej dostojnicy po odbyciu między sobą narady postanowili, na prośbę wiednych im mieszkańców tej ziemi, że trzecia część wojska wraz z mieszkańcami tej ziemi uda się do Zwoleńskiego Lasu, aby zbudować na granicy państwa mocne obwarowania z kamieni i drewna, aby uniemożliwić Czechom i Polakom wtargnięcie do ich królestwa w celach rabunkowych.

No dobrze. Hipotetyczny trzynastolatek więcej ciekawostek o Polsce w tamtej kronice nie znajdzie. Ale my je znajdziemy, choć są trochę ukryte.

Pierwsza tak informacja jest zamieszczona przy przejściu madziarskich oddziałów pomiędzy Haliczem a Użhorodem (Hungruar), gdzie była pierwotna stolica nowo założonego w Europie Państwa Madziarów.

Wtedy władca Halicza dał im jako straż przednią dwa tysiące łuczników i trzy tysiące chłopów, by torowali im drogę przez Śnieżny Las aż do granicy Użhorodu. Wszystkie zaś ich juczne zwierzęta obładował żywnością i innymi niezbędnymi rzeczami, a na utrzymanie podarował im mnóstwo sztuk bydła.

Te tereny leżące pomiędzy Użhorodem a Haliczem nie powinny wówczas podlegać pod Polskę. W końcu to jest podobno Ruś Czerwona, a nie Małopolska. Ale nawet ruska kronika Powieść Minionych Lat pisze wprost o tym, że pod panowanie ruskie ta część świata dostała się dopiero w 981, a wcześniej tereny te należały do Lachów. Aby więc Madziarzy mogli się dostać do Panonii musieli mieć nie tylko odpowiednie glejty od polskich namiestników tamtejszych grodów, ale także odpowiednie wsparcie wojskowe ruskich książąt.

Kolejna zaś znajduje się sam koniec kroniki.

W tym samym roku [954] nieprzyjaciele Ottona, króla Germanów, zaczęli knuć haniebnie na jego zgubę. A ponieważ sami nie mogli mu wyrządzić krzywdy, zaczęli prosić o pomoc Węgrów, gdyż wiedzieli, że Węgrzy byli ne do pokonania w zmaganiach wojennych, a gniew Boży przez nich spowodowany srożył się w wielu królestwach. Tedy owi nieprzyjaciele króla Germanów Ottona wysłali swoich posłów do księcia Zolty, męża walecznego, i prosili go, ofiarowując mu wiele złota, by mogli uzyskać pomoc Węgrów przeciw wspomnianemu królowi. A książę Zolta, powodowany gniewem, zarówno z chęci zawarcia pokoju z nimi i otrzymania zapłaty, jak również w odwecie za śmierć Lela i Bulscu, ze smutnym sercem wysłał wielkie wojsko przeciwko królowi Germanów Ottonowi.

Oczywiście nie mamy tu nic powiedziane wprost. Natomiast gdy sięgnięmy poza zapisy Gesta Hunganorum to dowiemy się, że wraz z najazdem węgierskim, który przeszedł przez Bawarię i zatrzymał się w zaprzyjaźnionej Burgundii, działania wojenne trwały również na Łużycach. Rok później na Lechowym Polu Madziarzy zostali pokonani, a wspólne dzialania wojsk saskich i Rugian (Ranów) pozwoliły pokonać także Słowian Połabskich. W roku 960 (podobno) na tronie Polski zasiada już Mieszko, a dwa lata później Otton koronuje się na cesarza. Wydarzenia tamtego okresu przypominają te z walk o koronę cesarską dla Bolesława Chrobrego. Ale czy rzeczywiście Siemomysł (ojciec Mieszka) mógł po tę koronę sięgnąć? Bo o tym, że miał do niej prawo już wiemy. Wiemy także, żę Otton nie odważył się po nią sięgnąć za jego życia.

No dobrze. Ale może popatrzmy także na inne wątki, które na naszym forum się przewijały? Np, że Wielkie Morawy powstały z inicjatywy Bizancjum?

Zachwalali im żyzność tego kraju i opowiadali, jak to po śmierci króla Attyli Kean Wielki, pradziad wodza Salana, za radą i pomocą cesarza greckiego opuścił Bułgarię i zawładnął tym krajem. Opowiadali o tym, jak nawet sami Słowianie zostali sprowadzeni z kraju bułgarskiego do granicy ruskiej i w jakich teraz pętach ich wódz Salan trzyma zarówno ich, jak i swoich ludzi, oraz jak wielką władzę ma w krajach sąsiednich.

Narracja oczywiście jest zupełnie inna, od tej, do której jesteśmy przyzwyczajeni. Autor Gesta Hunganorum sugeruje nam, że szlachta wielkomorawska (a przynajmniej dynastia Mojmirowiców) była pochodzenia bułgarskiego, a nie miejscowego, czy nawet frankijskiego (kupiec Samon).

A inne ciekawostki? Np wyraźne rozróżnienie Czechów od Słowian, o czym nawet czeska szlachta twardo twierdziła w XVI wieku, wywodząc swoje pochodzenie wprost od budowniczych wieży Babel, a nie jak reszta Europejczyków od Jafeta (czyli sumeryjskiego słowa oznaczającego Europę).

Kiedy zaści zwiadowcy, których wysłali Szovard i Kadocsa zobaczyli, że Słowianie i Czesi nie są w stanie im stawić oporu, obrzucili ich trzykrotnie strzałami i paru spośród nich zabili. Kiedy Słowianie i Czesi, których Zobor postawił na straży, spostrzegli jaką bronią posługują się Węgrzy, wystraszyli się bardzo, gdyż nigdzie takiej nie widzieli, i natychmiast oznajmili o tym swemu władcy Zoborowi oraz innym wodzom tejże prowincji.

Ten fragment akurat dotyczy madziarskiego ataku na Nitrę. Ale widzimy tu wyraźne (jak w przypadku Bułgarów) rozróżnienie Czechów od Słowian.

Tak więc szybkie przejrzenie kroniki opowiadającej o przybyciu Madziarów do Europy poskutkowało kilkoma wzmiankami o Polsce w wiekach IX i X (jak to mówią historycy rzutowanymi w przeszłość z perspektywy XIII wieku) oraz jej granicach, które nasi historycy rzutują w przeszłość z XXI wieku.

---

tagi: polska  historia  węgry  czechy  cesarstwo  wielka morawa  bułgaria  kronika  granice 

	Pioter
	2 listopada 2024 09:47

19     1479    15 zaloguj sie by polubić