-

Pioter : Kiedy bogowie zorientowali się, że nie są w stanie zmienić tego co już się stało, stworzyli historyków.

Najdroższa polska moneta

9 stycznia 2018 roku na aukcji w Nowym Jorku organizowanym przez firmę Clasical Numismatic Group za kwotę 2.160.000 USD zlicytowano złotą monetę pochodzącą z Polski, a dokładniej wybotą w Bygdoszczy.

To ta moneta powyżej. Moneta o nominale 100 dukatów (czyli wagi 348,34 g złota próby 968 i średnicy 69,4 mm).

Dziś znane jest 14 egzemplarzy tej monety, z czego 3 znajdują się w polskich muzeach, 2 w węgierskich i 1 w saksońskim - reszta znajduje się w rękach prywatnych kolekcjonerów.

Jest to jedna z niewielu monet na świecie, która doczekała się własnej monografii. W tym przypadku jest to publikacja Dariusza Jaska Studukatówka bydgoska 1621 Zygmunta III Wazy. Najbardziej spektakularna polska złota moneta z 2018 roku.

Przyczyna wybicia tej monety nie jest znana. Numizmatycy przyjmują, że to donatywa miejska (czyli dar miasta dla władcy), medal z okazji zwycięstwa pod Chocimiem czy nawet podkreślenie prestiżu króla i zaspokojenie jego megalomanii (D Jasek).

Ale chyba była to najnormalniejsza moneta obiegowa. Dlaczego?

Ówczesna Bydgoszcz liczyła około 5000 mieszkańców. Owszem było to miasto, przez które szło 15% całego eksportu polskiego zboża, ale.... dziąłająca w niej mennica należała do króla, a nie miasta. Poza tym, gdyby była to donatywa (czyli dar) wykonano by jedną sztukę dla Jego Wysokości. Co więcej dzisiejsze władze Bydgoszczy nie wspominają o żadnych nowych przywilejach miejskich, za które miasto mogłoby władcy dziękować w tym okresie. Wprawdzie w 1623 roku król Zygmunt zgodził się na budowę miejskich wodociągów, ale - nawet koszty ewentualnej dotacji ze skarbu państwa były zapwne mniejsze, niż koszty przygotowanych w 1621 podarunków (co najmniej kilka tysięcy dukatów w złocie i kilkanaście tysięcy talarów w srebrze wybito stemplem tej 100 dukatówki).

O pozostałych propozycjach wyjasnienia faktu istnienia tej monety podawanych przez polskich numizmatyków (medal wojenny czy megalomania królewska) nawet nie chce mi się dyskutować.

Co więc wiemy naprawdę o tej monecie?

W chwili wybicia był najwyższy nominał w ówczesnej Europie. Dopiero w 1629 w Pradze wybijane są monety cesarskie o takim samym nominale (100 dukatów).

Do tego w kolekcjach prywatnych i muzealnych zachowały się monety wybite tym samym stemplem o nominałach 90, 80, 70, 60, 50, 40 i 30 dukatów oraz 6, 5, 3 1/2 oraz 2 talary.

Dlatego uważam, że była to zwykła moneta obiegowa. Ten kawał złota potrzebny był kupcom w Rzeczypospolitej do normalnego rozliczania transakcji handlowych.

Co nią opłacano? Jeśli przymniejmy, że potrzebna była do handlu właśnie w Bydgoszczy, to służyła za zapłatę za zboże. Zgodnie z tabelami cen podenymi przez Jóżefa Szwagrzyka korzec żyta kosztował od 80 do 200 groszy (w zależności od miejsca zakupu i urodzaju). 1 dukata przeliczano wówczas na 60 groszy. Przyjmując więc średnio 120 groszy na korzec taka moneta pozwalała zapłacić średnio za 2 łaszty żyta. 1 barka rzeczna natomiast zabierała około 10 łasztów towaru.

Do zapłacenia więc za całą barkę żyta potrzeba było więc 5 takich monet, albo 500 dukatów w drobnych.

Z jakiegoś powodu jednak zamiast wykorzystać system wekslowy wybito monety w złocie.

Gdy to samo zrobił cesarz Ferdynand kilka lat później zaaplikowano mu hiperinflację i wojnę trzydziestoletnią.

(tu cesarska moneta, akurat 40 dukatów, ale wymiary i stempel był taki sam dla 100)

W Rzeczpospolitej kilka lat później stało się podobnie. Oba kraje, które odważyły się na eksperymenty z grubą złotą monetą zostały zrównane z ziemią.

Pozostaje więc pytanie czy król Zygmunt uzgodnił swoje działania z cesarzem Ferdynandem i przeciw jakim bankom zdecydowali się zagrać.



tagi: rzeczpospolita  złoto  rzesza 

Pioter
2 stycznia 2021 12:43
28     2817    15 zaloguj sie by polubić

Komentarze:

betacool @Pioter
2 stycznia 2021 13:10

Mam w bliskich planach opis literackiej opowieści o tej monecie. Bohaterami będą żydowski handlarz polskimi starociami i znany kolekcjoner. Pisarz zginął w wypadku.

zaloguj się by móc komentować

gabriel-maciejewski @Pioter
2 stycznia 2021 13:34

Ciekawe ile ich ocalało tak naprawdę. Banki niderlandzkie zapewne za tym stały. 

zaloguj się by móc komentować

Pioter @gabriel-maciejewski 2 stycznia 2021 13:34
2 stycznia 2021 13:52

Na chwilę obecną doliczono się 14 studukatówek. Ale dziś jest je zbyt łatwo podrobić, więc nie dojdzie się już do tego raczej.

Myślisz, że to wojna z Niderlandami? Chyba nawet by to pasowało do całości układanki światowej.

Ówcześnie chyba tylko Hanza, Wenecja, Genua i Niderlandy dysponowały odpowiednim zapleczem pieniężnym do przeprowadzenia takiej operacji - czyli zniszczenia prawie jednocześnie dwu europejskich potęg. Hanzę ani Wenecję z powodu ich inwestycji na zdestabilizowanym później terenie o to bym raczej nie podejrzewał.

zaloguj się by móc komentować

gabriel-maciejewski @Pioter 2 stycznia 2021 13:52
2 stycznia 2021 14:07

Trzeba sprawdzić jakie były w początku XVII wieku relacje Amsterdam-Paryż. Jeśli dobre to ma rację, jeśli nie, to nie mam

zaloguj się by móc komentować

sigma1830 @Pioter
2 stycznia 2021 14:23

Spośród sześciu okazów muzealnych, dwa znajdują się w Krakowie: w Muzeum im. E. Hutten-Czapskiego oraz na Zamku Królewskim na Wawelu. Trzy sztuki posiada Węgierskie Muzeum Narodowe (Budapeszt), zaś jedną – Państwowe Zbiory Sztuki w Dreźnie.

zaloguj się by móc komentować

smieciu @Pioter
2 stycznia 2021 18:10

Były banknoty o wartości 1mln dolarów więc czemu nie monety? Idąc tym tropem mamy jakiś rodzaj przepływu międzybankowego. Czemu nie weksle czy jakis inny papier dłużny? Najprostszym wyjaśnieniem wydaje się być przepływ między konkurencyjnymi ośrodkami, coś związane z brakiem zaufania. Wewnątrz jednego systemu taki banknot czy moneta byłaby chyba zbędna? Bydgoszcz vs Gdańsk? Moneta wybita przez upadających, nie posiadających zaufania Hanzeatów? Czy też nowy gracz na rynku (Waza?) nie posiadający otwartej lini kredytowej na wybrzeżu (czyli w Amsterdamie)?

zaloguj się by móc komentować

qwerty @Pioter
2 stycznia 2021 19:38

znakomite, dzięki

zaloguj się by móc komentować

emirobro @Pioter
2 stycznia 2021 19:39

"Z jakiegoś powodu jednak zamiast wykorzystać system wekslowy wybito monety w złocie.  Gdy to samo zrobił cesarz Ferdynand kilka lat później zaaplikowano mu hiperinflację i wojnę trzydziestoletnią. W Rzeczpospolitej kilka lat później stało się podobnie. Oba kraje, które odważyły się na eksperymenty z grubą złotą monetą zostały zrównane z ziemią."

Przypomina mi to wiele artykulow o Libii i Gaddafim, w ktorych twierdzono, ze kraj zostal zniszczony bo jego lider planowal stworzenie waluty opartej na zlocie.  Wiele takich artykulow mozna znalezc wpisujac w wyszukiwarce np "Gaddafi plan for money." Ponizej jeden z przykladow.

https://www.globalresearch.ca/hillary-emails-reveal-nato-killed-gaddafi-to-stop-libyan-creation-of-gold-backed-currency/5594742

zaloguj się by móc komentować

smieciu @emirobro 2 stycznia 2021 19:39
2 stycznia 2021 19:47

Wtedy waluta generalnie była oparta na złocie ;) lub srebrze.

Mimo wszystko był pewien myk gdyż z pewnością już wtedy nie było wystarczającej ilości kruszczu na pokrycie weksli, sald handlowych. Łatwo było doprawadzać do bakructwa jeśli ktoś się upomniał o wypłatę w kruszcu i nie wystarczała mu rubryka w księdze handlowej. Jeśli Waza zaczął bić taką monetę to po chyba nie brakowało mu złota. Bo w końcu dostawał je za zboże. Był w stanie płacić za towary złotem. A Amsterdam? Trudno stwiedzić. Ale z pewnością nie mogło im się uśmiechać to że ktoś płaci złotem i będzie tego samego żądać w zamian. To nie był ich model biznesowy.

zaloguj się by móc komentować

MZ @emirobro 2 stycznia 2021 19:39
2 stycznia 2021 20:06

Podobnie z Irakiem.

zaloguj się by móc komentować

MarekBielany @qwerty 2 stycznia 2021 19:38
2 stycznia 2021 23:53

Kurcze. Jakby to w ołowiu lub cynie było wybite, też byłoby ładne.

 

P.S.

Takie tam szkice grafitem.

O koksie nie wspominając.

zaloguj się by móc komentować


Pioter @emirobro 2 stycznia 2021 19:39
3 stycznia 2021 04:32

Też mi to przyszło na myśl w trakcie pisania tej notki

zaloguj się by móc komentować

Pioter @gabriel-maciejewski 2 stycznia 2021 14:07
3 stycznia 2021 05:53

Ciotka wiki pisze o Fryderyku Orańskim (1625-1647) w taki sposób Początkowo dążył on do utworzenia sojuszu z Francją przeciw Hiszpanii, później jednak poświęcił ten sojusz i zawarł pokój z Hiszpanią, niezwykle korzystny dla Zjednoczonych Prowincji, który miał zostać przypieczętowany traktatem z Münster.

Jego ojciec - Wilhelm Orański był zresztą żonaty z Charlotą de Burbon

 

zaloguj się by móc komentować

Pioter @smieciu 2 stycznia 2021 18:10
3 stycznia 2021 05:59

Miasta Hanzeatyckie (Gdańsk, Toruń, Elbląg, Ryga) biły własne monety u siebie, więc nie mają nic wspólnego z emisją tej bydgoskiej złotej monety.

Akurat w tym czasie w Elblągu wybijano szelągi (czyli najdrobnejsze monety), a pozostałe miały prawie pełny zestaw - od drobnicy do dukata.

zaloguj się by móc komentować

Andrzej-z-Gdanska @Pioter
3 stycznia 2021 10:44

Znalazłem taki artykuł z 15 grudnia 2017 roku:


Moneta została wybita w mennicy bydgoskiej w 1621 roku, a zaprojektował ją Samuel Ammon – szwajcarski medalier mieszkający w Gdańsku. Na dzień dzisiejszy należy ona do białych kruków w światowej numizmatyce i tym samym jest jedną z najbardziej wartościowych monet. W 2008 roku została sprzedana na aukcji w nowojorskim domu Stack's za 1 380 000 dolarów. Złota moneta ponownie trafiła na rynek, a jej oficjalna finałowa licytacja ma się odbyć 9-10 stycznia 2018 r.

XVII wiek nie zaczął się dobrze dla stosunków polsko-tureckich. W 1621, zaledwie rok po porażce hetmana Stefana Czarnieckiego pod Cecorą, Turcy ruszyli z kolejną wyprawą na Polskę. Między 2 września a 9 października odbyła się bitwa pod Chocimiem między ponad stutysięczną armią turecką a sześćdziesięciotysięczną armią polsko-kozacką. 24 września 1621 roku zmarł Jan Karol Chodkiewicz, hetman wielki litewski i dotychczasowy dowódca wojska polskiego. Tuż przed śmiercią Chodkiewicz wskazał swojego następcę – regimentarza Stanisława Lubomirskiego. Oblężenie twierdzy chocimskiej zakończyło się zwycięsko dla Polski. Po tej batalii nasza ojczyzna zaczęła być traktowana jako „przedmurze i obrońca chrześcijaństwa”.

Dla uczczenia wygranej bitwy z Turkami pod Chocimiem, na polecenie Zygmunta III Wazy, został wybity numizmat, który aktualnie jest jednym z najbardziej pożądanych na świecie. Moneta ma średnice 70 mm, wagę 348,31 g i została wybita z próby złota 967. Amerykański dom aukcyjny Classical Numismatic Group INC ogłosił kwotę wywoławczą na sumę 1 200 000 dolarów. Szacowana cena, jaką może osiągnąć to nawet 2 mln dolarów.

https://www.skarbnicanarodowa.pl/aktualnosci/177-100-dukatow-zygmunta-iii-wazy-znow-na-aukcji

Mam 2 pytania:

1. Próbowałem znaleźć na monecie liczbę 100, ale nie znalazłem. Czy tak jest faktycznie, że liczba nie jest wybita?

2. Na drugiej monecie jest liczba 40. Jest ona tak wybita jakby zrobiono to później. Poza tym tak wygląda jakby wykonano specjalne miejsce, w którym  można wybić inne liczby. Czy tak mogło być?

zaloguj się by móc komentować

Pioter @Andrzej-z-Gdanska 3 stycznia 2021 10:44
3 stycznia 2021 11:34

Monety grube (talary, dukaty) nigdy nie miały oznaczenia nominału. One były ważone na specjalnych wagach. I za nominał odpowiada własnie waga tej monety. Czasami nanoszono po jakimś czasie użytkowania na nich cyframi wartość, albo rylcem, albo puncami

zaloguj się by móc komentować

saturn-9 @Pioter
3 stycznia 2021 16:22

... koszty przygotowanych w 1621 podarunków (co najmniej kilka tysięcy dukatów w złocie i kilkanaście tysięcy talarów w srebrze wybito stemplem tej 100 dukatówki). 

 

Kiedyś Gospodarz o ilości wybitych monet z jednego stempla wspominał. Nie tak dawno o antydatowaniu.

Jak na takie cacko co do szczegółów esy-floresy-muśnięcie to co to za materiał był, że dał radę tysiące [minimum dwa] blaszek przekuć?

Osobliwy stop taka próba 968 czy to ze względu na wielkość czy to 'czerwony złoty' z epoki? W innych krajach były inne próby. Z sieci wynika, że albo niższe albo wyższe. To jak to wyczuwano?

 

No i ten któremu się przypisuje autorstwo, Samuel Ammon, to z tego co sieć wypluwa był mistrzem trzech motywów i wielu stempli. Młodo mu się zeszło, 32 lat mu było.

zaloguj się by móc komentować

valser @Pioter
3 stycznia 2021 17:03

Ja o istnieniu tej monety dowiedzialem sie od Gabriela i jak zaczalem sledzic temat na wlasna reke, to ostatecznie wizerunek monety stal sie integralna czescia grafiki targow ksiazki w Bytomiu, w 2017 roku. 

Wyciagam ta monete od czasu do czasu, jak ktos zaczyna pierdzielic kawalki w stylu, ze "Polsce nie bylo warunkow do rozwoju klasy sredniej". Zawsze wtedy jest wesolo, bo ludzie, dla ktorych liczy sie "tu i teraz" nie maja o tym zadnego pojecia. 

zaloguj się by móc komentować

tadman @Pioter
3 stycznia 2021 19:22

Najpiękniejsza moneta.

zaloguj się by móc komentować

Pioter @saturn-9 3 stycznia 2021 16:22
3 stycznia 2021 20:14

Ile wybito sztuk? Nie wiadomo, ale wystarczy 20 szt 100dukatówek, aby otrzymać 2 tysiące dukatów, a 14 zachowało się do naszych czasów, więc było ich znacznie więcej niż 20 szt.

Co do próby złota - literówka - miało być 986 - czyli złoto dukatowe (23 karaty). Jak sprawdzano? kwasami (które rozpuszczają miedź, będącą domieszką) Dziś robi się to jak na filmiku https://www.youtube.com/watch?v=gKYHVSiDPOg i technologia nie zmieniła się od XVII wieku

zaloguj się by móc komentować

Pioter @valser 3 stycznia 2021 17:03
3 stycznia 2021 20:17

Bo to nie była klasa średnia, ale wyższa (w naszym rozumieniu). ;)

A w tym memie o warunkach rozwoju chodzi o to, że mieszczaństwo w Rzeczpospolitej nie odgrywało tak ważnej funkcji politycznej jak w np w Rzeszy - ale każdy rozumie to po swojemu.

zaloguj się by móc komentować

betacool @gabriel-maciejewski 2 stycznia 2021 14:07
3 stycznia 2021 22:46

Braudell pisze o "zawojowaniu" Francji przez małą republikę. Gospodarczo byli na sznurku Amsterdamu. Gdańsk i Sztokholm także.

zaloguj się by móc komentować

saturn-9 @Pioter 3 stycznia 2021 20:14
4 stycznia 2021 05:44

Dla skali porównawczej proszę napisać ile sztuk tego topornego cacka z  cesarzem Ferdynandem zachowało się - szacunkowo oczywiście - wg znawców tematu.

zaloguj się by móc komentować

Pioter @saturn-9 4 stycznia 2021 05:44
4 stycznia 2021 06:24

Dlaczego topornego? To takie samo dzieło sztuki jak bydgoska 100 dukatówka i tak samo legendowana.

Czescy numizmatycy piszą, że jest to medal koronacyjny (a koronacja na króla Czech i Węgier odbyła się 2 lata wcześniej), lub wybity z okazji uzdrowienia przyszłego cesarza z choroby (ospy). 100 dukatówek do naszych czasów zachowało się 6 egzemplarzy, z czego 2 są w Muzeum Narodowymw Pradze.

Tym samym stemplem wybito również monety po 50, 40 i 25 dukatów, oraz 12, 10, 8, 5, 4 1/2, 4, 3 i 2 talary.

Po tak wysoki nominał w złocie sięgnął jeszcze książę opawski i karniowski Jan Adam von Liechtenstein około 1700 roku, ale on akurat opisywany jest w literurze jako ekspert finansowy, który na podstawie patentu cesarskiego założył w 1699 roku w Wiedniu Wiener Girobank

 

zaloguj się by móc komentować

saturn-9 @Pioter 4 stycznia 2021 06:24
4 stycznia 2021 13:34

Dlaczego topornego? To takie samo dzieło sztuki jak bydgoska 100 dukatówka i tak samo legendowana.

'dzieło sztuki ... legendowana' czyli co?

Przymiot 'toporny' bo chyba toporem ryto matrycę. Zygmunta dopieszczano igłą i piórkiem.

Im więcej się przyglądam portretom króla tym bardziej dusi mnie pewność że ta moneta śliczna z pogranicznej mgły Fake & True. Taka teza robocza. Do opracowania.

 

https://holdruski.blogspot.com/2012/07/apoteoza-zygmunta-iii-wazy.html

zaloguj się by móc komentować

Zyszko @saturn-9 4 stycznia 2021 13:34
5 stycznia 2021 21:52

Moneta piękna bo  inwestor świadomy i zaznajomiony z tematem złotnictwa :)

zaloguj się by móc komentować

ArGut @Pioter 3 stycznia 2021 20:14
5 stycznia 2021 22:07

Notka ogromnie inspirująca, rodzi wiele pytań. Ilość wybitych monet to tylko jedno z nich. Skąd kruszec ? Czy emisja była konkretnie skierowana, na obsługę zaplanowanych transakcji ? Ile zarobił emitent ?

Z drugiej zaś strony, jak tych monet został 14 sztuk, to po co ściągano te 100 dukatówki z rynku ? Podrobienie takiego nominału powinno być trudne. Idąc za linkiem o technologii sprawdzania złota, podrobienie monety ważącej 348,34 g mającej 69,4 mm średnicy złota próby 986 długo powinno dużym wyzwaniem.

Nie dziwi mnie, że ludzie "gubili" elektroniczne portfele z dziesiatkami bitcoinów (10 BTC na teraz to jakieś 338.000 USD), ale dziwi mnie, że takie fajne monety znikneły i zostało ich 14 sztuk.

zaloguj się by móc komentować

zaloguj się by móc komentować