Koleje w Egipcie zaczęto budować mniej więcej w tym samym czasie co w Kraju Przylądkowym (dzisiejsze RPA). Pierwszą linią kolejową uruchomiono na odcinku Aleksandria - Kafr-el-Zayat w 1854 roku. Budową tej linii zajął się Robert Stephenson. Dwa lata później przedłużono ją do Kairu, a w 1858 dotarła aż do Suezu. Na dalszy rozwój linii kolejowych musiano jednak poczekać do czasów rzucenia hasła Kolej Kair - Kapsztad.

Dziesięć lat później, w 1868 roku, kolej wzdłuż Nilu dochodziła już do Fajum, by w 1874 dojść aż do Assiut. Jeśli do tego dodamy złożenie przez zarząd egipskich kolei zamówienia w firmach angielskich, szkockich, francuskich oraz amerykańskich na 246 lokomotyw parowych, to możemy się przekonać, że budowa tej magistrali kolejowej była znacznie zaawansowana.

29 czerwca 1881 roku żyjący w Sudanie Muhammad Ahmad ogłosił się Mahdim - bożym posłańcem, który miał oczyścić islam oraz zniszczyć wrogie mu rządy egipskie, a ostatecznie uwolnić spod panowania osmańskiego Mekkę i Konstantynopol. Gubernator Sudanu Muhammad Rauf Pasza próbował go aresztować 12 sierpnia, ale wysłani ludzie zostali pobici i rozbrojeni. Sam Mahdi ze zwolennikami udał się do podnóży Gór Nubijskich, gdzie dotarł 31 października. 9 grudnia doścignęły go wojska Raufa, ale zostały pokonane, a sam Rauf Pasza został odwołany ze stanowiska. Jego nastepcą został Bawarczyk Carl Christian Giegler, z zawodu zegarmistrz i telegrafista, który od 1873 był urzędnikiem ds poczty i telegrafu w Sudanie. Udało mu się w dwu potyczkach pokonać zwolenników Mahdiego (6 maja w Abu Haraz oraz 24 maja w Abu Shukah), ale wojsko wysłane w góry nubijskie w sile 6 tysięcy ludzi zostało rozbite 6 czerwca 1882.

W tym samym mniej więcej czasie w Egipcie dochodzi do powstania Ahmeda Urabiego pod hasłem Egipt dla Egipcjan. Oficjalnie podaje się, że było to powstanie skierowane przeciw Europejczykom oraz wicekrólowi Ismailowi Paszy, który doprowadził kraj do ruiny poprzez budowę Kanału Suezkiego i kolei. Dług państwowy Egiptu na początku jego rządów (1863) wynosił 3 mln funtów szterligów, a w 1882 doszedł już do 100 mln. Nawet funkcje rządowe w Egipcie sprawowali Brytyjczycy (Charles Rivers Wilson - minister finansnów) czy Francuzi (Marquis de Blignieres - minister pracy), a do rostrzygania sporów pomiędzy Europejczykami a Egipcjaninami służyła jurysdykcja konsularna.

Pułkownik Ahmed Urabi, późniejszy przywódca powstania w Egipcie, w lutym 1882 roku został ministrem wojny egipskiego rządu, a od czerwca do września nawet sprawował stanowisko premiera. Niestety hasła nacjonalistyczne (a dokładniej plany nacjonalizacji kanału i kolei) nie podobały się Brytyjczykom i Francuzom. W czasie zamieszek do których doszło w czerwcu 1882 zgineło około 50 Europejczyków, w tym konsul Wielkiej Brytanii. Stacjonujące w Aleksandrii okręty brytyjskie pod dowódctwem admirała Seymoura, który zarządał zdjęcia dział z fortu w Aleksadrii, ostrzeliwały miasto przez cały dzień 11 lipca 1882, a następnie Brytyjczycy przystąpili do szturmu. Aleksandria została zdobyta 14 lipca przez oddział 600 żołnierzy piechoty morskiej i stala się brytyjską bazą wojskową, do której ściągnięto wojska z Gibraltaru i Malty w sile 2000 ludzi. Ostatecznie brytyjskie siły w Egipcie zostały powiększone do 17,5 tys (2 dywizje piechoty, dywizja kawalerii, artyleria polowa oraz kontyngent indyjski) pod dowódctwem generała Gareta Josepha Wolseya. Przeciwko nim w bitwie pod Tel-el-Kebir stanęła armia egipska w sile 20 tys ludzi. Egipcjanie bitwę przegrali, tracąc w niej 2000 zabitych, a sam Urabi Pasza dostał się do niewoli, przy czym został skazany przez kedywa na karę śmierci, co Brytyjczycy wspaniałomyślnie zmielini mu na zesłanie na Cejlon. W bitwie tej po raz pierwszy brytyjczycy użyli karabinów maszynowych, więc ich straty własne to 57 poległych i 382 rannych. Pogrom armii egipskiej doprowadził do jej rozwiązania i brytyjskiej okupacji kraju, która trwała oficjalnie do 1922 roku. Ci, którzy przeżyli pogrom (około 10 tys żołnierzy) udali się do Sudanu i dołączyli do armii Mahdiego.

Wzmocnionym siłom Mahdiego udało się 19 stycznia 1883 zająć Al-Ubajjid, stolicę prowincji Kurdufan, gdzie zdobyli 6 tys karabinów oraz 100 tys funtów szterlingów. Wysłana przeciwko nim ekspedycja karna pułkownika Williama Hicksa (4 bataliony piechoty egipskiej, batalion sudańskiej kawalerii, 14 dział oraz 4 karabiny maszynowe - łącznie 10 tys ludzi) została dosłownie zmieciona (9700 poległych) przez Mahdystów w sile 50 tys ludzi w bitwie pod Szekkan 5 listopada 1883.

23 grudnia gubernator Darfuru, austriacki porucznik Rudolf von Slatin, poddał całą prowincję, a własne życie uratował przechodząc na islam i stając się osobistym niewolnikiem Mahdiego i jego następcy Abdallahiego ibn Muhammada. W 1895 Slatin uciekł i dotarł do wojsko anglo-egipskich, a rok później opisał swoje przeżycia w książce Fire and Sword in the Sudan. Po zakończeniu podboju Sudanu został przez Kedywa został mianowany do stopnia pułkownika (na stopień generaski nie zgodzili się Brytyjczycy), a królowa Wiktoria nadała mu order św Michała i św Jerzego.

Nie udało się Mahdystom opanować wybrzeża Morza Czerwonego, gdzie zostali pokonani przez siły brytyjskie w październiku 1883, ale udało się odciąć Chartum od dostaw z zajętego przez Brytyjczyków Egiptu. Spowodowało to przerwanie ewakuacji egipskich wojsk z Sudanu przez generała Charlesa Gordona, który dotarł do Chartmumu 18 lutego 1885, a miesiąc później rozpoczęło się oblężenie miasta, które trwało przez prawie rok.Jedną z decyzji gubernatora Gordona było wprowadzenie w oblężonym mieście własnych pieniędzy.

Rząd brytyjski postanowił jednak uratować generała Gordona, więc polecono generałowi Garnetowi Wolseleyowi wzmocnić siły brytyjsko-egipskie w Chartumie. 8000 ludzi w dwu korpusach - rzecznym i wielbądzim - wyruszyło z Kairu do Chartumu 8 października 1884. Mimo to do Chartumu przybyli 2 dni po upadku miasta, 28 stycznia 1885. Wolseley w takim wypadku postanowił wycofać wszystkie siły brytyjskie z Sudanu.

Pozostała jeszcze jedna armia w Sudanie, w prowincji Ekwatoria (dzisiejszy Sudan Południowy), dowodzona przez gubernatora Eduarda Schnitzera (pochodzącego z Opola). Armia ta została w 1885 roku wycofana do Bugandy (dzisiejsza Uganda), a później z pomocą Henrego Stanleya w 1887 przez Kongo i Tanganikę do Zanzibaru. Wcześniej próbowali do armii Emina Paszy dotrzeć Niemcy (Lenz i Fischer), ale wyprawy te się nie powiodły. W 1890 Emin Pasza przeszedł na służbę niemiecką.Możliwość pokonania Mahdystów pojawiła się dla Brytyjczyków dopiero z chwilą doprowadzenia kolei do Wadi Halfa w 1897 roku. W tym momencie już nie można było pozwolić Sudańczykom na własne państwo, pomimo, że dysponowali oni 5 armiami w sile 144 tys ludzi, 40 tys karabinów i 75 armat. Jako pretekst do inwazji posłużył przykład generała Gordona poległego w Chartumie oraz książka napisana przez Slatina. W lipcu 1897 armia brytyjska w sile 8200 ludzi, wzmocniona korpusem egipskim w sile 17600 ludzi i uzbrojona w karabiny maszynowe Maxima, pod dowódzctwem Horatio Kitchenera, wkroczyła do Sudanu. Do decydującej bitwy pod Omduranem doszło 2 września 1898. W starciu zginęło 11 tysięcy Mahdystów, a ich armia została rozbita. Kitchener rozkazał wyrzucić ciało Mahdiego z mauzoleum do rzeki.

Niedobitki wojsk Mahdiego wycofały się do Darfuru, a ostatecznie rok później zostały pokonane w bitwie pod Umm Diwaykarat 24 listopada 1899, w której zginął następca Mahdiego, a jego syn został pojmany. Straty brytyjskie w tej bitwie wyniosły 3 zabitych i 23 rannych. Sudan stał się oficjalnie kondominium brytyjsko - egipskim, ale faktycznie brytyjską kolonią pozostał do 1956 roku. Doprowadziało to również do przejęcia przez siły koalicji dawnych osmańskich guberni Sudanu - Erytrei (Włochy w 1890), Dżbutii (Francja w 1892) i Somalilandu (Wielka Brytania w 1884).

Ale wróćmy do kolei. W latach 1897 - 1898, a więc w czasie toczonej wojny wybudowano linię kolejową o długości 594 km do Abtary. Kolejne 313 km do Chartumu oddano do użytku w 1900 roku, później kolej skierowano na Port Sudan w 1904 roku. Z Chartumu do El Obeid kolej wybudowano w latach 1909 - 1911, natomiast do Wau, w dzisiejszym Sudanie Południowym, dotarła dopiero w 1962 roku. I w tym miejscu następuje dziura w kolejnictwie afrykańskim. Od chwili uzyskania niepodległości Sudanu w 1956 roku na terenie dawnej Ekwatorii stale były podnoszone dążenia separatystyczne. Jeszcze w czasach brytyjskich planowano przyłączyć tę prowincję do Brytyjskiej Afryki Wschodniej, ale ostatecznie do tego nie doszło. W roku 1983 w Sudanie Południowym wybuchło powstanie, które zdązyło pochłonąć około 1,5 mln ofiar, a około 4 mln osób zmusił do ucieczki. Podobne powstania wybuchały też w Darfurze i w prowincjach nad Morzem Czerwonym. W takich warunkach nie można raczej budować kolei, szczególnie że wszystkie zainteresowane strony wojny domowej infrastrukturę drogową i kolejową starają się niszczyć w pierszym rzędzie. Obecnie Sudan Południowy jest pogrążony w chaosie, nie aż takim jak nieodległa Somalia, ale jednak nie sprzyjającym inwestorom.

 

---

tagi: numizmatyka  egipt  kolej  sudan 

	Pioter
	21 grudnia 2018 22:05

18     1818    6 zaloguj sie by polubić