-

Pioter : Kiedy bogowie zorientowali się, że nie są w stanie zmienić tego co już się stało, stworzyli historyków.

Inana i Enki

Nasz cykl wykładów mitologii porównawczej będzie tochę porozrzucany po świecie i czasach. Nie będzie tu więc żadnej chronologii czasowej ani terytorialnej. Ale dziś zajmiemy się pewnym sumeryjskim mitem znanym badaczom pod nazwą  Inana i Enki.

Mit ten ma pewne zastrzeżenie - otóż Wikipedia pisze o nim w nastęępujący sposób: Mit Inana i Enki nawiązuje do faktów historycznych, jakie miały miejsce w Sumerze w pierwszej połowie III tysiąclecia p.n.e. Uruk zdobył hegemonię nad pozostałymi miastami-państwami sumeryjskimi. Wydarzenia te kapłani świątyni Inany tłumaczyli za pomocą opowieści o jej boskiej interwencji. Czyli jednak można z wyżyn katedr naukowych robić dokładnie to samo, co robimy tutaj. Przynajmniej jeśli chodzi o Sumerów. Tylko w czym inne ludy są gorsze od Sumerów?

Ale wróćmy do zapisów mitu.

Otóż w mieście Uruk żyła Inana, władczyni miasta, która wkrótce po swojej koronacji stwierdziła, że wystawi na próbę władcę miasta Eridu - Enkiego. W micie Enki przedstawiony jest jako bóg mądrości, ale z innych sumeryjskich mitów wiemy, że był władcą mórz. Enki był synem Anu, stwórcy wszystkiego.

Inana postawnowiła więc odwiedzić Enkiego w Eridu, a ten nakazał urządzić wspaniałe przyjęcie. Oboje wypili zbyt dużo piwa, i Enki uległ powabowi młodej królowej miasta Uruk. Enki wypił tak dużo i tak bardzo się zadurzył, że obiecał spełnić każde jej życzenie. Gdy doszedł do siebie po imprezie okazało się, że Inana zabrała jego wspaniałą łódź oraz tablice Me, na których spisane były boskie prawa. Rozwścieczony swoją głupotą Enki wysłał za Inaną demony morza, aby odzyskać swoją własność. Na ich czele postawił swojego doradcę Izmuda (posiadającego dwie twarze). Kiedy jednak Izmud dociera do Inany, ta powołuje się na słowa Enkiego, że przecież wszystko to jej podarował, a on sam (Izmud) był obecny podczas uczty i pamięta słowa swego króla: „Słowo starego Boga musi być przestrzegane? Więc obiecał i dał mi tablice mądrości ME i boską moc ze zwodniczymi intencjami? A teraz znowu masz odebrać mi obiecane rzeczy?" Izmud wycofuje się i powraca po nowe instrukcje do Enkiego.

Inana zaś nie próżnuje, za radą swojej doradczyni Ninszubar przygotowuje się do odparcia kolejnych ataków potworów morskich, przywołując na pomoc Amazonki ze wschodu. Wojskom Enkiego nie udało się pokonać Inany, pomimo tego, że na pomoc wezwał Enkuma (potwora morskiego), Ereduga (olbrzyma), Lamaha (potwora otchłani) oraz zastęp ogromnych ryb. Zdaniem mitu zwycięstwo nie było możliwe tak długo, jak długo woda nie dosięgła stóp Inany, czyli tłumacząc ten zapis należałoby chuba powiedzieć, że flocie Enkiego brakowało czegoś w rodzaju piechoty morskiej, lub tylko możliwości dokonania desantu na Uruk.

W końcu Inana dotarła do Uruk, gdzie zawiesiła tablice Me w świątyni, a Enki musiał pogodzić się z porażką.

O co wogóle była ta walka? O jakieś głupie tablice ze spisanymi mądrościami świątyń? Gdy przypatrzymy się odcyfrowanym nazwom 78 tablic (z pełnej liczby 100) okaże się, że było to coś zupełnie innego, niż mówią badacze dziejów Sumeru. Piszą oni bowiem tak: Na podstawie mitu powstała lista me, stanowiąca dotychczas zagadkę dla badaczy. Ich dokładna analiza może przyczynić się w przyszłości do zrozumienia dotychczas słabo znanej filozofii Sumerów. A dalej jest jeszcze ciekawiej: W procesie dziejowym pod względem zbliżonych znaczeń me podobne było do starorzymskiego numen. Zbliżone koncepcje postrzegania świata występują w kilku religiach pierwotnych, najbardziej objawia się to w wierzeniach dalekowschodnich. Można odnaleźć podobieństwa pomiędzy me a ideami Platona.

No dobrze. Odejdźmy od odwołań filozoficznych i Platona i popatrzmy na nagie fakty. Lista Me (tych zachowanych) wygląda bowiem tak:

  1. Funkcja władcy en
  2. Funkcja kapłana lagal
  3. Boskość
  4. Przynależny władcom kołpak
  5. Tron królestwa
  6. Wzniosłe berło
  7. Pastorał i lejce
  8. Wzniosła szata
  9. Pasterstwo
  10. Królestwo
  11. Funkcja kapłanki egizi
  12. Funkcja kapłanki nindingir
  13. Funkcja kapłana iszib
  14. Funkcja kapłana lumah
  15. Funkcja kapłana gudu
  16. Trwałość
  17. Zejście do świata podziemnego
  18. Wyjście ze świata podziemnego
  19. Funkcja kapłana kurgara
  20. Miecz i maczuga
  21. Funkcja sługi świątyni sagursag
  22. Czarna suknia
  23. Kolorowa suknia
  24. Fryzura na karku
  25. Sztandary
  26. Potop
  27. Stosunki seksualne
  28. Pocałunki
  29. Prostytucja
  30. Głośne wołanie
  31. Zaprzeczanie
  32. Pochlebstwo
  33. Stanowisko prostytutki kultowej
  34. Czysta gospoda
  35. Czyste nigingar
  36. Stanowisko niebiańskiej hieroduli
  37. Głośno brzmiący instrument
  38. Muzyka
  39. Starszeństwo
  40. Bohaterstwo
  41. Siła
  42. Niehonorowość
  43. Prawość
  44. Rabowanie miast
  45. Intonowanie lamentacji
  46. Radość serca
  47. Kłamliwość
  48. Buntowniczy kraj
  49. Stan pokoju
  50. Wiele przebywania w drodze (podróżowania?)
  51. Trwała siedziba
  52. Rzemiosło stolarza
  53. Rzemiosło kotlarza
  54. Sztuka pisania
  55. Rzemiosło kowala
  56. Rzemiosło siodlarza
  57. Rzemiosło folusznika
  58. Rzemiosło budowniczego
  59. Rzemiosło rogożnika
  60. Rozum
  61. Wiedza
  62. Czyste rytuały obmywania
  63. Dom (...)
  64. Gromadzenie żaru węgielnego
  65. Zagroda owiec
  66. Głęboki szacunek
  67. Napięcie (wzbudzające) głęboki szacunek
  68. Pełne szacunku milczenie
  69. Rozniecanie ognia
  70. Gaszenie ognia
  71. Ciężka praca
  72. Zgromadzenie rodziny
  73. Walka
  74. Okrzyk zwycięstwa
  75. Doradztwo
  76. Naradzanie się
  77. Wymierzanie sprawiedliwości
  78. (Podejmowanie) decyzji

Jak widać te boskie mądrości to w większości zestaw konkretnych procedur, do tego kilkanaście z nich to konretne opisy czynności związanych z konkretnymi zawodami rzemieślników, kapłanów i wojskowych. Dwie zaś dotyczą farbowania szat (22 i 23). Jak to się ma do filozofii?

W tym micie nie występują wprawdzie węże, ale występują potwory wodne, nad którymi panuje Enki. Niestety nie da się ich nijak powiązać z resztą mitów Sumeru, bowiem występy w tym micie są ich jedyną rolą. To tylko taki epizod.



tagi: sumer  mitologia 

Pioter
21 lutego 2023 04:29
35     1609    10 zaloguj sie by polubić

Komentarze:

Matka-Scypiona @Pioter
21 lutego 2023 07:35

Ich życie było bardzo zinstytucjonowane, skoro najprostsze rzeczy tam się znalazły. A może ktoś chciał ucywilizowac miejscowych dzikusów? Tak jak w Helladzie? 

zaloguj się by móc komentować

Pioter @Matka-Scypiona 21 lutego 2023 07:35
21 lutego 2023 08:22

Nie wiem co się tam znalazło, bo dziś znamy jedynie tytuły tych tablic. Na pewno pozycję 44 (rabowanie miast) należy rozumieć jako podział łupów oraz wykaz ważnych dla władzy rzeczy czy ludzi, które muszą być przejęte w całości. Pozycje 27-29 to pewnie opis prostytucji świątynnej, czyli cennik za konkretne usługi. Brakuje niestystety danych co do szczegółów, więc musimy wnioskować o zawartości wyłącznie z tytułów tablic Me. I mieć nadzieję, że w procesie tłumaczenia czegoś nie pokręcono.

zaloguj się by móc komentować

OjciecDyrektor @Pioter
21 lutego 2023 09:10

Widać z tego mitu, że to nie Sumerowie stworzyli cywilizację, ale ktoś od nich starszy i mądrzejszy.  No i te podobieństwa zarówno z kulturami dalekowschodnimi jak i tymi na zachodzie świadczy; że proces cywilizacyjny odbywał się pod jedną i tą samą batutą. Już wtedy świat był jedną globalną wioską. 

zaloguj się by móc komentować

atelin @Pioter
21 lutego 2023 09:24

"

21.Czarna suknia

22.Kolorowa suknia

Podręcznik Putina. 

Zresztą, wszystkie punkty tak wyglądają.

zaloguj się by móc komentować

Pioter @OjciecDyrektor 21 lutego 2023 09:10
21 lutego 2023 09:36

Tak. I niczym nie różnił się od tego, co znamy dziś.

Najlepszy przykład, że cała administracja (czyli sytem sprawowania władzy) pochodzi z Sumeru to tzw. tabliczka losu. Teoretycznie (tak twierdzą sumerolodzy) każdy mieszkaniec miał własną tabliczkę, którą jak amulet nosił zawieszoną na szyji w celu ochrony przed demonami. Wyglądała ona tak: A teraz spójrzmy na współczesny amulet chroniący przed groźnymi demonami.Okazując dziś taką tabliczkę losów demonom pokazujemy, że mamy pewne przywileje. Nieokazanie jej zaś może spowodować porwanie przez demony i uwięzienie na krótki czas w zaświatach.

zaloguj się by móc komentować

Pioter @atelin 21 lutego 2023 09:24
21 lutego 2023 09:37

Wzorzec tworzenia społeczeństwa kastowego. ;)

zaloguj się by móc komentować

OjciecDyrektor @Pioter 21 lutego 2023 09:36
21 lutego 2023 10:31

Świetne...:). Kamień zastąpiony plastikiem. A tak poza tym nadal jesteśmy w głębokiej starożytności. Jakie to piękne. Od razu człowiek jest spokojniejszy....:). Nic się nie zmienia.

zaloguj się by móc komentować

Pioter @OjciecDyrektor 21 lutego 2023 10:31
21 lutego 2023 10:39

Nawet bogowie musieli nosić takie amulety. I to mnie właśnie zastanowiło.

To tak samo jak gerenge w imperium Czingis Chana. Niby dawało władzę, ale trzeba to było okazać, bo władzę sprawowało się wyłącznie w czyimś imieniu.

Amulet chroniący przed demonami. Tak nazwali to sumerolodzy. A sami Sumerowie mówili o tym tablica losu.

zaloguj się by móc komentować

OjciecDyrektor @Pioter
21 lutego 2023 10:49

No właśnie...władzę sprawowało się w czyimś imieniu. W czyim? W imieniu bogów...:) rzecz jasna. "Pomazaniec boży" - taki tytuł d8stał Temudżyn od plemiennego głównego szamana i dalej się potoczyło. 

Jacy to bogowie? O tym cicho sza!

zaloguj się by móc komentować

Pioter @OjciecDyrektor 21 lutego 2023 10:49
21 lutego 2023 10:53

Tylko, że bogowie Sumeru też musieli nosić te tabliczki losu. W czyim imieniu oni sprawowali władzę nad śmiertelikami?

zaloguj się by móc komentować

OjciecDyrektor @Pioter 21 lutego 2023 10:53
21 lutego 2023 10:57

W imieniu "Najwyższego"...:)....który jest "duchem"...

zaloguj się by móc komentować

OjciecDyrektor @Pioter
21 lutego 2023 10:59

No i widać, że i w Sumerze była równość względem prawa...:). Widocznie to zapobiegało podszywaniu się pod boga. Czyli już wtedy musieli istnieć ludzie sprytni i spostrzegawczy. 

zaloguj się by móc komentować

saturn-9 @Pioter 21 lutego 2023 10:39
21 lutego 2023 11:10

Skoro gospodarz  grzebie w sieci wprawnie to pytanie się ciśnie czy pozostałych 22 punktów nie ma czy jakiś inny czort to skrył?


Jako odtrutkę  na tych 78 punktów bajdurzenia dodam, że był taki amator warstw archeologicznych i po wertowaniu i porównywaniu doszedł do wniosku, że Sumerowie to ściema:

... Aufgrund stratigraphischer Analysen, denen er gegenüber anderen chronologischen Methoden den Vorzug gibt, bestreitet er unter anderem die Existenz der Sumerer, die nach herrschender Lehre der Altorientalistik im 3. Jahrtausend in Mesopotamien lebten. Heinsohn glaubte, dass es sich bei ihnen in Wahrheit um Chaldäer handelt, eine Kultur des 1. Jahrtausends v. Chr.[57]

zaloguj się by móc komentować

Pioter @OjciecDyrektor 21 lutego 2023 10:57
21 lutego 2023 11:18

Nie kupuję tego.

Sumeryjscy bogowie byli przypisani do konkretnych miast. np Inana do Ur, Marduk do Babilonu, Enki do Eridu. To nie była Hellada czy Fenicja z ogromną ilością kolonii. To był teren, który teoretycznie dał początek całej naszej cywilizacji (a widzimy choćby z tego mitu, że nie całkiem tak było). Skoro byli przypisani poszczególnym miastom, to władzę sprawowali w mieście (i tym co podbili) w imieniu ..... no właśnie chyba najciekawsze ..... rady miejskiej.

Dam pewien opis z 21 okładów:

Nudimmud rozgniewał się i wezwał głośnym głosem siedmiu medrców z Eridu: „Przynieście dokument mej najwyższej władzy (anūtu), aby mógł być odczytany przede mną, żebym mógł wyznaczyć przeznaczenie dla Nabu, syna, który czyni mnie szczęśliwym, żebym mógł spełnić jego życzenie”. Przynieśli i odczytali tabliczkę losów wielkich bogów. On ustalił przeznaczenie dla niego...

Te tabliczki przygotowywali więc skrybowie a zatwierdzał bóg danego miasta własną pieczęcią.

Tak by pewnie wyglądała (w tłumaczeniu) tabliczka losu zezwalająca jednemu z pomniejszych bóstw na korzystanie z laski rzucającej grzmoty.

zaloguj się by móc komentować

OjciecDyrektor @saturn-9 21 lutego 2023 11:10
21 lutego 2023 11:20

To Niemiec...to się nie liczy...:). Niemcy tak mają - tzn. nigdy nic z nimi nie wiadomo, czy mówią w przytomności umysłu czy też nie. 

zaloguj się by móc komentować

OjciecDyrektor @Pioter 21 lutego 2023 11:18
21 lutego 2023 11:23

Czyli ci bogowie sumeryjscy to byli tacy burmistrzowie...:). Ale przez k9goś musieli być wybierani i te ich tabliczki to taki dowód dla innych, że wybory były 5 przymiotnikowe...:)...z naciskiem na przymiotnik "tajne".

zaloguj się by móc komentować

Pioter @saturn-9 21 lutego 2023 11:10
21 lutego 2023 11:23

Ja nie znalazłem reszty tych punktów. Oficjalne tłumaczenie jest takie, że tabliczka została ułamana w tym miejscu.

A czy Sumerowie byli ściemą? Być może. Wczytamy się w ich mity i sami sprawdzimy co utrzyma się krytyce źródeł.

zaloguj się by móc komentować

OjciecDyrektor @Pioter
21 lutego 2023 11:26

Rodzi się pytanie - kto w Mezopotamii 5 tysięcy pat temu był Komendantem Wojewodzkim Policji?

zaloguj się by móc komentować

Pioter @OjciecDyrektor 21 lutego 2023 11:26
21 lutego 2023 11:42

Bardzo ważne pytanie. Chyba nie był to Enki, skoro dał się tak łatwo podejść pięknej kobiecie.

Choć opisują go tak: Według sumeryjskiego mitu Enki i porządek świata Enki pod postacią byka zapełnił swoim nasieniem rzekę Tygrys i przydzielił pomniejszym bogom ich role oraz powierzył opiekę nad Ziemią bogu słońca Utu.

I znowu mamy nawiązanie do Olimpijczyków. Robi się coraz ciekawsza ta cała mitologia.

zaloguj się by móc komentować

Pioter @OjciecDyrektor 21 lutego 2023 10:59
21 lutego 2023 11:57

A byli i tacy.

Mówi o tym np mit Ninurta i żółw: Na jego rozkaz twa broń uderzyła mnie złowrogo. Gdy wypuściłem ze swej ręki boskie prawa, boskie prawa powróciły do Abzu. Gdy wypuściłem boski plan ze swej ręki, boski plan powrócił do Abzu. Tabliczka losów powróciła do Abzu. Zostałem pozbawiony boskich praw.

Albo mit O ptaku Anzu: Ojcze mój, któż może zaatakować niedostępną górę? Które z twych boskich dzieci może pokonać Anzu? On trzyma w swych rękach tabliczkę losów, pochwycił władzę Enlila, boskie prawa zostały zawieszone. Anzu odleciał i skierował się do swej góry. Jego rozkaz jest jak  boga Duranki. Gdy rozkaże, to ten którego przeklnie, zmieni się w glinę.

zaloguj się by móc komentować

OjciecDyrektor @Pioter
21 lutego 2023 12:06

To teraz czekam na analizę z której wyjdzie że Utu to Komendant Interpolu, a Anzu to prawa ręka "Najwyższego" (ta góra niedostępna musi oznaczać właśnie jego). 

Olimp więc to synonim Najwyższego, a Zeus to chyba właśnie ten Utu. 

zaloguj się by móc komentować

OjciecDyrektor @Pioter
21 lutego 2023 12:08

A bóg Duranki? Hmmmm. Kto to może być? 

zaloguj się by móc komentować

OjciecDyrektor @Pioter
21 lutego 2023 12:09

Boski plan to na bank bizmesplan....czyli nie wyrobił normy produkcyjnej i "wyleciał"...

zaloguj się by móc komentować

Pioter @OjciecDyrektor 21 lutego 2023 12:06
21 lutego 2023 12:17

Chyba to jest możliwe. Choć Zeusa bym tu nie obstawiał.

Utu był bratem Inany i panem miasta Sippar (30 km na południe od dzisiejszego Bagdadu). Jego świątynia w Sippar zwała się E-abbar, co tłumaczy się jako Biały Dom.

Tako rzecze Viki:  Był uważany za boga słońca, który od świtu do zmierzchu odbywa podróż po nieboskłonie. Ponieważ podczas swojej wędrówki widzi wszystko co dzieje się na ziemi, zaczął być uważany za boga sprawiedliwości, prawdy oraz prawa. Był sędzią na ziemi i w niebie (na szczycie steli Kodeksu Hammurabiego jest przedstawiony jako bóg-prawodawca, przekazujący prawa Hammurabiemu). Jego symbolem była tarcza słoneczna, atrybutem piła, a zwierzęciem koń. Czczony był również w Fenicji

Koń to symbol Scytów - ogólniej ludów Tartarii. Symbolem Zeusa był byk, a ten kojarzony w Mezopotami był z Enki.

zaloguj się by móc komentować

Pioter @OjciecDyrektor 21 lutego 2023 12:08
21 lutego 2023 12:20

Duranki jest różnie przedstawiany. Raz jako zgromadzenie wszystkich bogów (czyli posiedzenie rady) a raz jako władca Krainy bez powrotu. Najczęściej wspomina się o nim przy okazji reinkarnacji.

zaloguj się by móc komentować

OjciecDyrektor @Pioter 21 lutego 2023 12:17
21 lutego 2023 13:01

Czyli Utu trzeba zdegradować do roli ministra transportu i spedycji...:). koń jak to koń..siła pociągowa i środek transportu.

Duranki to jest więc minister sprawiedliwości i więziennictwa. Prokurator, sędzia i klawisz w jednej osobie.

zaloguj się by móc komentować

OjciecDyrektor @Pioter
21 lutego 2023 13:05

Kurcze...toż ci bogowie to taka Rada Ministrów...::). I teraz pytanie -  kto ich mianował? Najwyższy...:) siedzący na Olimpie i wzywający ich tam, aby ich rozliczać z ustalonego biznesplanu...:). Dla tych wyrabiających się jest ambrozja, dla pozostałych Kraina Bez Powrotu.

zaloguj się by móc komentować

Pioter @OjciecDyrektor 21 lutego 2023 13:05
21 lutego 2023 13:23

Sumeryjscy bogowie to raczej zarząd jakiejś koroporacji. Z powiązaniami rodzinnymi. I obowiązkowymi plakietkami, żeby każdy wiedział, kto ma jakie stanowisko. I nawet z możliwością szybkiej ścieżki awansu i degradacji.

Greccy za to wyglądają na w miarę pewną strukturę monarchiczną, gdzie każdy każdego zna i wszyscy snują jakieś intrygi.

zaloguj się by móc komentować

OjciecDyrektor @Pioter
21 lutego 2023 13:43

Czyli Sumerowie to klasyczna włoska mafia....:). 

zaloguj się by móc komentować

Pioter @OjciecDyrektor 21 lutego 2023 13:43
21 lutego 2023 14:37

Za Wiki skład tej mafii:

Do ważniejszych bóstw zaliczają się:

  • Anu (An) – bóg nieba
  • Abzu (Apsu) – ocean słodkich wód
  • Dumuzi (Tammuz) – bóg wiosny i urodzaju, opiekun pasterzy, kochanek Isztar
  • Enki – bóg słodkich wód, czczony w Eridu
  • Enlil – bóg powietrza, ojciec Nanna
  • Ereszkigal – bogini śmierci i świata podziemnego, siostra Isztar
  • Inanna – bogini miłości i wojny, czczona głównie w Uruk, utożsamiana z babilońsko-asyryjską Isztar
  • Iszkur – bóg burzy
  • Ki (Uras) – ziemia
  • Nammu – bogini pierwotnego morza
  • Nanna (Enzu) – bóg księżyca, syn Enlila i Ninlil, ojciec Utu
  • Ningal – żona Nanny
  • Ninhursag – bogini matka, symbol życia i płodności ziemi
  • Ninlil – żona Enlila, matka Nanna
  • Nintur – opiekunka ciężarnych kobiet
  • Utu – bóg słońca, syn Nanny

 

zaloguj się by móc komentować

Nova @Pioter 21 lutego 2023 13:23
21 lutego 2023 18:53

Nad zarządem zawsze jest rada nadzorcza..... Składająca się z właścicieli folwarku.. 

zaloguj się by móc komentować

Pioter @Nova 21 lutego 2023 18:53
21 lutego 2023 19:00

No i właśnie będzie ciekawie znaleść właściciela Sumeru. O ile Grecja czy Fenicja (w sensie właścicielskim - Zeus i Baal) jest jasna to tu robi się naprawdę ciekawie. Wygląda na to, że specjalnie się ukrył za parawanem Zarządu Komisarycznego Sumeru.

zaloguj się by móc komentować

MarekBielany @Pioter 21 lutego 2023 09:36
23 lutego 2023 01:39

To lubię. Jest odwrotnie. 

Tabliczka jest nieważna. Ważne są podane n.p. głosem dane z tabliczki.

Swoją drogą. Jaka pokrzywiona to wprowadziła na równi z "prawem".

 

i nikogo to nie boli.

 

???

 

zaloguj się by móc komentować

Pioter @MarekBielany 23 lutego 2023 01:39
23 lutego 2023 08:34

Tylko dlatego tabliczki losów straciły ważność, bo została utworzona cetranlna biblioteka tych tabliczek, a demony mają do niej bezpośredni dostęp. Choć czasami potrafią się pastwić i np przy przekazywaniu innym demonom w drodze w zaświaty (czyli na przejściu granicznym) dopatrzeć się tego, że przywileje jakie dawała tabliczka już nie istniją (termin ważności).

zaloguj się by móc komentować

MarekBielany @Pioter 23 lutego 2023 08:34
23 lutego 2023 22:44

Na przykład Legitymacja Szkolna.

 

P.S.

w 77 zapłaciłem za brak stempla. z wrażenia pierdnąłem.

 

 

zaloguj się by móc komentować

zaloguj się by móc komentować