Przychodzą i takie czasy, gdy bajki definitywnie się kończą. Dla ludów mongolskich koczujących w pobliżu Kyzył czasy te nadeszły pod koniec XIX wieku. Właśnie wtedy Rosjanie stwierdzili, że na tych terenach należy utworzyć niepodległe państwo.

Ale zacznijmy od początku.

W 1858 roku Chińczycy zostali zmuszeni do wyrażenia zgody na rosyjską ekspansję handlową. Oficjalnie - bo nieoficjalnie była ona tam już wcześniej praktykowana.

I to pomimo tego, że traktaty chińsko-rosyjskie zakazywały obcokrajowcom budowania trwałych budynków w tym rejonie. A ponieważ nie mówiły nic o mieszkaniu na łodziach, w szałasach czy w namiotach, czyli zupełnie nie objęły tego sposobu budownictwa jaki był stosowany przez przez setki lat w tym regionie, rozpoczęła się rosyjska ekspansja.

Najpierw niewielka. W okresie letnim przyjeżdżali rosyjscy kupcy, którzy prowadzili handel wymienny. Ich zdaniem tamtejsze ludy nie używały pieniądza (co nie było prawdą), więc Rosjanie wymieniali swoje towary za skóry zwierząt. Jak się później okazało to właśnie była forma pieniądza używanego przez tamtejsze ludy, a jako najwyższy nominał uznawana była skrórka wiewiórki.

Gdy więc w 1838 roku znaleziono tam złoto zaczęło się polowanie na te zwięrzęta, które wkrótce prawie w całości wytrzebiono, doprowadzając do inflacji. Czymś w końcu trzeba było płacić robotnikom: same samowary, ubrania i tytoń nie wystarczały już do utrzymania coraz większej ilości rosyjckich placówek. W latach 1880-1885 okazało się bowiem, że jest tam na stałe prawie 450 górników, posiadających rosyjskie zezwolenia kopalniane, podlegających pod rosyjskie urzędy i plinowanych przez rosyjską armię. W końcu wydobycie co roku 9 ton złota trzeba było jakoś zabepieczyć, a po co tracić czas i pieniądze na przekupywanie chińskich urzędników, których te dalekie tereny cesarstwa chyba średnio interesowały. Doszło nawet do tego, że rosyjski urząd górniczy zaczął zbierać podatki, wymierzać kary policyjne czy nawet sądowe - i to nie tylko wśród Rosjan.

A tych przybywało. Do kupców (50 stałych placówek handlowych) i górników dołączyli starobrzędowcy, którzy osiedlili się tam za zgodą władz chińskich w 1856 roku. Docierali tam również uciekinierzy z sybirskiej katorgi i ścigające ich oddziały wojska, które jakoś wcale nie śpieszyły się z odstawianiem ich spowrotem. Docierali również rosyjscy przemysłowcy, którzy postawili w okolicy miasta Kyzył 16 fabryk.

Na początku XX wieku było już tam ponad 2 tysiące Rosjan. I około 50 tys Mongołów wypasających bydło i owce na tamtejszych stepach.

W końcu w 1902 roku władze centralne Chin zorientowały się, że coś na dalekim północnym zachodzie dzieje się złego. Skierowano więc w tamtejsze tereny chińskich kupców oraz uruchomiono specjalne linie kredytowe. Do czasu.

W 1911 roku w całych Chinach wybuchła rewolucja. Obalono cesarza, a Mongolia Zewnętrzna i Tybet ogłosiły niepodległość. Niepodległość ogłosiła również Tanu Tuva, czyli interesujący nas kraj w okolicy miasta Kyzył. I ta niepodległość zaczęła się od plądrowania w grudniu 1911 roku chińskich sklepów, a skończyła w styczniu 1912 roku wejściem wojsk rosyjskich pod pozorem ochrony majątku Rosjan przed rozruchami rewolucyjnymi. Przejęcie władzy przez Rosjan w mieście Kyzył odbyło się bezkrwano, a chuński gubernator Kombo-Dżordżu, tymczasowy prezydent państwa Tannu Urianchai, został gubernatorem rosysjkim. W końcu sam podpisał prośbę do cara o przysłanie rosyjskiej armii i wysłał ją do Usinska.

Oficjalnie jednak było to niezależne państwo. Tak bardzo niezależne, że nawet od jego władz nie zależał pobór podatków czy zgoda na stacjonowanie wojsk rosyjskich. Niezależność tę zaczęto oficjalnie ograniczać dopiero w 1914 roku i włączono je do Rossji jako kraj Uriachański.

Po wybuchu rewolucji tereny te znowu stały się niezależne od rządu centralnego. Najpierw zainteresowały generała Kołczaka, ale bardzo szybko zostały opananowane przez bolszewików.

W sierpniu 1921 roku ponownie proklamowano niepodległe państwo Tьva Arat Respuвlik czyli Tuwińską Republikę Ludową. A ponieważ brakło już wiewiórczych skórek do obiegu wprowadzono przestemplowane carskie ruble. Na razie tylko nominały 1, 3, 5 i 10.W 1926 roku w zawartym traktakcie granicznym Mongolia i ZSRR potwierdziły nienaruszalność granic Tuwy. I wyłącznie te dwa kraje na świecie wogóle zauważały istnienie tego pańtwa. Reszty świata ten problem wogóle nie interesował.

Pierwszym przywódcą nowego państwa został Donduk Kuułar. Chyba jednak nie całkiem zrozumiał on dlaczego mianowano go na te stanowisko i uwierzył, że jest rzeczywitym władcą państwa. Stwierdził on bowiem, że władza nie będzie realizować wytycznych z Moskwy i ogłosił buddyzm religią państwową. Nawet wycofał z obiegu carskie ruble, zastepując je banknotami mongolskimi (bez nadruków). Być może jeszcze czymś zawinił, bo w 1929 roku został aresztowany na rozkaz Stalina i po trzech latach odsiadki rozstrzelany.

Na jego miejsce mianowano Sałczaka Tokę, który rozpoczął kolektywizację, likiwdację klasztorów, a nawet oficjalnie wypowiedział III Rzeszy wojnę w 1941 roku. Wprowadził również nowe pieniądze - zwane aksa.W takiej samej szacie graficznej i gradacji 1, 3, 5, 10 i 25. Po kursie sztywno związanym z radzieckim rublem 1:1.

Te działania to było jednak jeszcze zbyt mało. 11 października 1944 roku Sałczak Toka doprowadził do włączenia Tuwińskiej Republiki Ludowej do ZSRR jako Tuwiński Obwód Autonomiczny.

Po rozpadzie ZSRR Tuwińską ASRR zlikwidowano w 1992 roku. Obecnie jako Republika Tuwy jest częścią skłądową Federacji Rosyjskiej. Ale czy pozostanie?

Interesują się nią ostatnio Amerykanie. Swoją ofensywę rozpoczęli w popkulturze od hasła rzuconego przez Richarda Freymana (fizyka) Tuva or Bust, a także od książki pod takim samym tytułem napisanej przez perkusistę Ralpha Leightona.

---

tagi: rosja  chiny  banknot  mongolia 

	Pioter
	24 maja 2020 12:36

15     1749    7 zaloguj sie by polubić