W zasadzie chciałem ogólnie napisać o tym, dlaczego pewne archiwa płoną, ale znalazłem książkę z 1857 roku zatytułowaną Nagrobek Bolesława Chrobrego rozpoznaby przez Augusta Bielowskiego, który wyjaśni nam podstawową przyczynę takich nieszczęśliwych zdarzeń losowych. A było to tak:

Atoli‎ ‎traf‎ ‎szczęśliwy‎ ‎zdarzył,‎ ‎że‎ ‎od‎ ‎czasu‎ ‎w‎ ‎którym‎ ‎owe dowody‎ ‎za‎ ‎i‎ ‎przeciw‎ ‎autentyczności‎ ‎wytaczano,‎ ‎wykryły‎ ‎się nowe‎ ‎niektóre‎ ‎szczegóły,‎ ‎jakich‎ ‎się‎ ‎wówczas‎ ‎nie‎ ‎domyśliwano, a‎ ‎te‎ ‎zmieniają‎ ‎zupełnie‎ ‎stanowisko‎ ‎dzisiejszego‎ ‎w‎ ‎tym‎ ‎przed miocie‎ ‎badacza.‎ ‎W‎ ‎roku‎ ‎1847‎ ‎znajdowały‎ ‎się‎ ‎w‎ ‎bibliotece uniwersytetu‎ ‎lwowskiego‎ ‎rękopisma‎ ‎po‎ ‎zniesionym‎ ‎niegdyś klasztorze‎ ‎Benedyktynów‎ ‎w‎ ‎Tyńcu‎ ‎pozostałe.‎ ‎Ponieważ‎ ‎bibliotece‎ ‎owej‎ ‎nie‎ ‎na‎ ‎własność,‎ ‎lecz‎ ‎tylko‎ ‎w‎ ‎depozyt‎ ‎były‎ ‎oddane,‎ ‎przystęp‎ ‎więc‎ ‎do‎ ‎nich‎ ‎był‎ ‎niezmiernie‎ ‎utrudniony.‎ ‎Nie mogąc‎ ‎żadną‎ ‎miarą‎ ‎uzyskać‎ ‎dla‎ ‎siebie‎ ‎pozwolenia‎ ‎do‎ ‎przejrzenia‎ ‎ich,‎ ‎choćby‎ ‎tylko‎ ‎z‎ ‎grubszego,‎ ‎porozumiałem‎ ‎się‎ ‎w‎ ‎tej mierze‎ ‎z‎ ‎kolegą‎ ‎moim‎ ‎p.‎ ‎Janem‎ ‎Szlachtowskim,‎ ‎któremu‎ ‎jako professorowd‎ ‎literatury‎ ‎polskiej‎ ‎w‎ ‎uniwersytecie‎ ‎podówczas, użytkowanie‎ ‎z‎ ‎nich‎ ‎zabronione‎ ‎być‎ ‎nie‎ ‎mogło.‎ ‎Z‎ ‎tą‎ ‎samą‎ ‎gotowością,‎ ‎z‎ ‎jaką‎ ‎dawniej‎ ‎do‎ ‎Petersburga‎ ‎dojechać‎ ‎i‎ ‎tamże‎ ‎znakomitsze‎ ‎rękopisma‎ ‎dziejowe‎ ‎Polski‎ ‎przejrzeć‎ ‎podjął‎ ‎się,‎ ‎postanowił‎ ‎on‎ ‎teraz‎ ‎w‎ ‎chwilach‎ ‎wolnych‎ ‎od‎ ‎bibliotecznych‎ ‎i‎ ‎professorskich‎ ‎zatrudnień,‎ ‎przepatrywać‎ ‎rękopisma‎ ‎tynieckie.‎ ‎Plon jego‎ ‎byłby‎ ‎nierównie‎ ‎obfitszy‎ ‎dia‎ ‎dziejów,‎ ‎gdyby‎ ‎mu‎ ‎więcej czasu‎ ‎od‎ ‎głównych‎ ‎obowiązków‎ ‎jego‎ ‎zostawało,‎ ‎a‎ ‎zaszłe wkrótce‎ ‎wypadki‎ ‎roku‎ ‎1848‎ ‎i‎ ‎pożar‎ ‎biblioteki,‎ ‎który‎ ‎wszystkie‎ ‎rękopisma‎ ‎tynieckie‎ ‎zniszczył,‎ ‎dalszym‎ ‎usiłowaniom‎ ‎jego w‎ ‎drodze‎ ‎nie‎ ‎stanęły.‎ ‎Zrobiło‎ ‎się‎ ‎jednak‎ ‎co‎ ‎było‎ ‎można w‎ ‎ówczesnych‎ ‎okolicznościach.‎ ‎Między‎ ‎przejrzanemi‎ ‎przez niego‎ ‎kodexami‎ ‎znalazł‎ ‎się‎ ‎jeden‎ ‎kwartant,‎ ‎znacznej‎ ‎objętości,‎ ‎zawierający‎ ‎pisma‎ ‎z‎ ‎różnych‎ ‎czasów,‎ ‎treści‎ ‎po‎ ‎większej części‎ ‎duchownej.‎ ‎Na‎ ‎pierwszem‎ ‎miejscu‎ ‎było:‎ ‎Speculum regulae‎ ‎sanctissimi‎ ‎patris‎ ‎nostri‎ ‎Benedicti.‎ ‎Dalej‎ ‎następowały:‎ ‎Vindarium‎ ‎presbyterorum.‎ ‎Stella‎lericorum.‎ ‎Sermones.‎ ‎Po‎ ‎kazaniach‎ ‎szły‎ ‎w‎ ‎rękopiśmie‎ ‎tak‎ ‎zwane:‎ ‎,,‎Gesta‎ ‎Iiomanorum‎" ‎na‎ ‎67‎ ‎kartkach‎ ‎fantastycznie‎ ‎opowiedziane.‎ ‎W‎ ‎nich autor‎ ‎z‎ ‎dziejów‎ ‎obcych‎ ‎wpada‎ ‎nawiasowo‎ ‎na‎ ‎karcie‎ ‎14‎ ‎w‎ ‎pochwały‎ ‎Bolesława‎ ‎Chrobrego‎ ‎i‎ ‎kończy‎ ‎je‎ ‎temi‎ ‎słowami:‎ ‎,,Vixit‎ ‎autem‎ ‎Boleslaus‎ ‎sexaginta‎ ‎annis‎ ‎in‎ ‎regno‎ ‎suo,‎ ‎ut‎ ‎ponitur‎ ‎in‎ ‎Epitaphio‎i‎ ‎przytacza‎ ‎tu‎ ‎całkowity‎ ‎nagrobek. Dalej‎ ‎spomina‎ ‎jeszcze‎ ‎gdzie‎ ‎nieco‎ ‎o‎ ‎następnych‎ ‎królach‎ ‎polskich‎ ‎aż‎ ‎do‎ ‎Bolesława‎ ‎Śmiałego,‎ ‎którego‎ ‎trzecim‎ ‎Bolesławem nazywa:‎ ‎„Tertius‎ ‎vero‎ ‎Boleslaus‎ ‎subintravit,‎ ‎et‎ ‎metaspolovicas‎ ‎reformavit‎,‎ ‎et‎ ‎dicebatur‎ ‎largus‎,‎ ‎qui‎ ‎ob‎ ‎gestum‎ ‎superbiae‎ ‎....‎ ‎Tu‎ ‎nagle‎ ‎urwawszy‎ ‎powieść‎ ‎o‎ ‎Polsce,‎ ‎wraca‎ ‎na‎ ‎karcie‎ ‎15‎ ‎do‎ ‎osnowy‎ ‎głównej‎ ‎dzieła:‎ ‎„Titus‎ ‎in‎ ‎civitale‎ ‎Roma na‎ ‎regnavit‎ ‎i‎ ‎t.‎ ‎d.‎ ‎zamykając‎ ‎takowe‎ ‎na‎ ‎karcie‎ ‎67,‎ ‎stronie odwrotnej,‎ ‎temi‎ ‎słowami:‎ ‎Et‎ ‎sic‎ ‎est‎ ‎finis‎ ‎istius‎ ‎boni‎ ‎operis‎, scilicet.‎ ‎Gesta‎ ‎Romanorum;‎ ‎finitum‎ ‎per‎ ‎STANI‎ ‎praeponendo‎,‎ ‎SLAU‎ ‎his‎ ‎adjungendo‎,‎ ‎ultimum‎ ‎S‎ ‎fini‎ ‎dando‎, quae‎ ‎scripsi‎ ‎his‎ ‎nomen‎ ‎pando;‎ ‎STRE‎ ‎jungendo,‎ ‎CZA‎ ‎ponendo,‎ ‎K‎ ‎et‎ ‎Afimendo,‎ ‎cognomen‎ ‎vobis‎ ‎pando‎,‎ ‎deum‎ ‎rerum‎ ‎colendo.‎ ‎Sub‎ ‎annis‎ ‎Domini‎ ‎Millesimo‎ ‎quadringentesimo‎ ‎nonagesimo.‎ ‎Takocz‎ ‎kzaże‎ ‎Stanisławie,‎ ‎daj‎ ‎boże‎ ‎byl (zam.‎ ‎być)‎ ‎wyelkym‎ ‎opatem‎ ‎w‎ ‎they‎ ‎wyelebney‎ ‎swyathey,‎ ‎dostoyney‎ ‎Slawye”. W‎ ‎całem‎ ‎tem‎ ‎dziele‎ ‎jedna‎ ‎i‎ ‎ta‎ ‎"sama‎ ‎ręka‎ ‎widoczna,‎ ‎pismo‎ ‎cechę‎ ‎dobitną‎ ‎XV‎ ‎wieku‎ ‎noszące,‎ ‎i‎ ‎rok‎ ‎wyraźnie‎ ‎położony‎ ‎nie‎ ‎zostawiają‎ ‎wątpliwości‎ ‎co‎ ‎do‎ ‎czasu,‎ ‎w‎ ‎którym‎ ‎nagrobek‎ ‎był‎ ‎tu‎ ‎wpisany.‎ ‎Wpisywał‎ ‎go‎ ‎więc‎ ‎w‎ ‎roku‎ ‎1490‎ ‎Stanisław‎ ‎Streczaka,‎ ‎mnich‎ ‎w‎ ‎Tyńcu,‎ ‎Polak,‎ ‎który‎ ‎drwił‎ ‎z‎ ‎cudzoziemców,‎ ‎a‎ ‎wzdychał‎ ‎do‎ ‎dochodów‎ ‎opata.

Oczywiście Jan Szlachtowski nie zdążył przejrzeć całości zbiorów tynieckich, bowiem w samym lwowskim archiwum ktoś sięzorientował, że sięgnął on nie po te dokumenty, do których powinien mieć dostęp. Nie wiemy dziś nic więcej o samym Stanisławie Steczaku, choć niektóre publikacje powstałe po 2000 roku (czyli już w erze bibliotek cyfrowych) powołują się na niego. Dorobek naukowy profesora Szlachtowskiego też dość trudno dziś znaleść w cyfrowych bibliotekach. A samego Augusta Bielowskiego interesował w tym miejscu tylko wygląd i napis nagrobka Bolesława Chrobrego znajdujący się w poznańskiej katedrze i dane te przytoczył w jako argument w dyskusji, która toczyła się w tamtych latach wśród polskich historyków o tym jak wogóle ten nagrobek wyglądał i kiedy powstał.

A szkoda. Ciekawe co jeszcze mnich Stanisław napisał o początkach państwa zwanego dziś Polską.

---

tagi: polska  historia  archiwa  chrobry 

	Pioter
	7 lutego 2025 15:47

13     1257    4 zaloguj sie by polubić