Wydana w roku 1726 roku książka Jonathana Swifta pod tytułem Podróże do wielu odległych narodów świata, w 4 częściach, opisane przez Lemuela Guliwera, najpierw lekarza okrętowego, później kapitana kilku statków doczekała się już nawet wielu ekranizacji. I w zasadzie dziś moglibyśmy powiedzieć, że z całej bogatej w treść książki mamy w popkulturze wyłącznie informacje o wszechmocy Guliwera w krainie Liliputów oraz o jego bezradności w krainie Olbrzymów. A szkoda, ale popkultura rządzi się własnymi prawami.

Zacznijmy więc analizę całości książki trochę nietypowo. Bo porównajmy go z tym, co o popkulturze przełomu XVII/XVIII wiemy. A dziś wiemy naprawdę niewiele. Wiemy jednak, że zaczytywano się różnymi powieściami podróżniczymi oraz relacjami starożytnych i biblijnych autorów. Jakieś sto lat później dopiero dla popkutury zostały odkryte Indie oraz mitologia nordycka, co jednak nie znaczy, że akurat Jonathan Swift nie miał dostępu akurat do tych źródeł, a pewnie nawet miał coś w rodzaju wyłączności na ten dostęp.

Zacznijmy więc od przygód Guliwera w krainie Olbrzymów. W mitologii nordyckiej Olbrzymy to przyjaciele prawdziwych bogów (czyli Olimpijczyków), a więc ludzie, którzy posiadali prawdziwe pieniądze. Guliwer wśród nich jest tylko drobnym malutkim i bezradnym karzełkiem, który pokazywany jest innym w ten sam sposób, w jaki pokazujemy różnego rodzaju ciekawostki przyrodnicze - czyli owszem, ma jakąś tam wartość poznawczą, ale szybko może się znudzić i zostanie odstawiony na zakurzoną półkę, lub zniszczony - zależnie od kaprysu posiadacza tej osobliwości.

Skoro więc wiemy, że Olbrzymi to ludzie z pieniędzmi, to Lilipuci będą akurat ludźmi bez jakichkolwiek piędzy. I właśnie w tym miejscu rozpoczyna się przygoda niejakiego Guliwera. Po morskiej burzy budzi się on na jakieś wyspie uwięziony, ale uwalnia się z tego i przy okazji wplątuje w wojnę pomiędzy dwoma państwami, przy czym niszczy wrogą flotę, ale odmawiając dalszej pomocy w walkach musi uciekać.

Zabawy z dużymi pieniędzmi właśnie tak wyglądają. Guliwer samą swoją obecnością w tym miejscu zmienia siłę danego państwa. W tym akurat przypadku Jonathan Swift opisał francuski system bankowy i jego twórcę, niejakiego Johna Lawa, którego współcześni mu nazwywali handlarzem powietrzem. Dlaczego tak sądzę? Bo książka została napisana w 1726 roku, a załamanie się systemu papierowego pieniądza we Francji miało miejsce w roku 1720. Tworząc zaś pieniądze z powietrza (czyli bez jakiegokolwiek zabezpieczenia) Law wydawał się Francuzom jakimś Olbrzymem, który może wszystko.

Jak się okazało dla Lawa (angielskiego i weneckiego agenta) nauka przyszła bardzo szybko. Dla bohatera naszej powieści zresztą także. Natychmiast bowiem po ucieczce z krainy Liliputów trafił on do krainy Olbrzymów, gdzie sam stał się zabawką w rękach tych, którzy mieli prawdziwą władzę, a tę dają przecież prawdziwe pieniądze. Pokazywany był tam przez jakiś czas jako ciekawostka przyrodnicza. Do czasu, aż z tej trudnej sytuacji ratuje go orzeł, który unosi go w powietrze i porzuca gdzieś w morzu, gdzie natyka się na niego angielski okręt.

Późniejsze części książki nie są wykorzystywane w naszej popkuturze. A szkoda. Bowiem później nasz bohater trafia akurat gdzieś w okolice Indii, gdzie znajduje społeczeństwo zajmujące się prawie wyłącznie filozofią oraz wynalazczością, jednak nie potrafiące w żaden sposób wykorzystać swoich wynalazków. Z tamtąd ratuje go akurat okręt holenderski.

W kolejnej przygodzie Guliwer trafia do krainy, którą władają mądre konie. Ludzie w niej traktowani są akurat jako bydło robocze, dlatego dokłądnie w taki sam sposób został też potraktowany nasz bohater. Jednak z czasem okazało się, że ten dziwny dwunożny stwór potrafi mówić w zrozumiałym dla koni języku, więc warunki bytowe Guliwera dość mocno się poprawiają. Gdybym miał lokować te miejsce w realnym świecie, to wskazałbym na kolonie brytyjskie w Ameryce. Właśnie tam bowiem rozpoczęto pewien eksperyment, który dotyczył zupełnej wymiany elit - szlachtę mającą jeszcze średniowiczne czy starożytne rodowody mieli zastąpić ludzie bez rodowodów, ale mający smykałkę do rozbienia pieniędzy. Oczywiście, jeśli któryś z dawnej elity był na tyle bystry, że radził sobie w zupełnie nowych warunkach, to darowano mu winy przynależności z urodzenia do dawnej elity i pozwalano żyć i dalej się rozwijać. Ale większość miała albo zostać całkowicie zapomniana (jak w USA), albo pracować w nowych obozach koncentracyjnych (jak w ZSRR), albo ostatecznie zginąć (jak we Francji).

Jak więc widzimy książka Jonathana Swifta nie ma nic wspólnego z fantastyką. To książka o tym, jakie możliwości dają pieniądze, oraz o tym jak stać się częścią zupełnie nowej elity świata. Świata, który został zaplanowany już w początkach XVIII wieku, a który dziś jest właśnie dla nas faktem.

---

tagi: książki  pieniądze  anglia  fantastyka 

	Pioter
	5 lutego 2025 08:00

12     1204    10 zaloguj sie by polubić