Zlokalizowałem Teogonię Hezjoda. W zasadzie po opisie wojen olimpijskich zaczyna się genealogia bogów i herosów. Przytoczę ją tutaj:

Bogowie, ukończywszy walkę z Tytanami
O pierwszeństwo w znaczeniu, powierzyli sami,
Idąc za radą Gai, berło i koronę
Zeusowi, który włada gromami na niebie;
       885 A on im zato rozdał urzędy od siebie.
 Jako król, pierwszą Metys pojął Zeus za żonę,
Najprzezorniejszą z bogów i ludzi. Lecz w chwili,
Modrooka Atene gdy na świat przyjść miała,
Tak się ku żonie słowy wdzięcznemi przymili,

       890 Że dowiódł ją do szału i wchłonął do ciała;
A zrobił to, słuchając Gai i Urana,
Którzy mu tak się z żoną obejść doradzili,
By kto inny nad niemi nie wyrósł na pana.
Gdyż Metys świetne dzieci była powołana
       895 Zrodzić: naprzód Trytonję, pannę modrooką,
Równą ojcu odwagą i myślą głęboką;
Potem z niej syn miał powstać o sercu wspaniałem,
Moc nad bogami jego miała być udziałem:
Więc Zeus wprzód połknął Metys, aby od tej chwili
       900 Wspólnie z boginią dobre jak i złe ważyli.
Później wziął świetną Temis, matkę Godzin, Dyki,
Ewnomji i Ejreny przesławnej urodą,
Bogiń, co sprawy ludzkie ku lepszemu wiodą,
I Mojr, co cześć największą mają u Władyki,
       905 A temi są: Lachezys, Atropos i Kloto;
Te dolę ludzką, po zgon, złą czy dobrą, plotą.
 Ewrynome, mająca wdzięk niepospolity,
Trzy, córa Okeana, zrodziła Charyty:
Eufrozynę, Aglae i Talję... Urocze!
       910 Upajającą członki, wzroku ich przezrocze
Sączy miłość, błyskając pod brwiami iskrząco.
 Miał też on córkę w związku z Demetrą żywiącą,
Persefonę o białych ramionach: tę młodo
Wykradł od matki Hades; lecz za Zeusa zgodą.
       915  Mnemozyna o pięknych włosach, zakochana,
Dała mu dziewięć córek: Muzy, zdobne w złote
Nagłowia; lubią śpiewy, pląsy i ochotę.
 Leto, Tarczowładnego ukochawszy pana,
Apolla i Artemis wydała mu z siebie,
       920 Dwoje najmilszych ojcu dzieci w całem niebie.
 Ostatnią jego żoną z wyboru, wspaniała
Była Hera: jej miłość dla władcy gorąca
Elityję, Aresa i Hebę wydała.
 Srogą, niepowściągnioną, która ludzi strąca
       925 W wir wojny, lubi tumult i okrzyk bojowy,
Modrooką Atenę zrodził z własnej głowy.
 Nie w miłości poczęła Hefestosa Hera,

Owszem w niesnaskach z mężem; ale syn odbiera
Hołdy od wszystkich niebian, jako umnik wielki.
       930  Z boga mórz, z Amfitryty płodnej rodzicielki,
Powstał potężny Tryton: siedzibą mu morze
Na dnie, gdzie mieszka w złotym rodzicielskim dworze,
Bóg straszny. — Aresowi, co kruszy pawęże,
Cytereja, Fobosa i Dejmosa lęże,
       935 Dzikich, którzy z Aresem grodoburcą razem
Rzucają się w szyk mężów walczących żelazem.
— Z niej też wyszła Harmonja, Kadma ulubiona. —
 Syn Zewsów, Hermes, matką Atlantydę Maję
Miał: przy łożu on świętem, boży poseł staje. —
       940 Z córy Kadma, Semeli, Djoniz wyszedł łona,
Z śmiertelnej nieśmiertelny, chorąży wesela,
Lecz Zeus nieśmiertelności obojgu udziela.
Alkmena z Chmurotwórcą miłością się sprzęga,
Z tej miłości wyrasta Herakles — potęga.
       945 Hefestos, kulejący, w sławie niespożyty,
Stał się mężem Aglai, najmłodszej Charyty. —
Płowemu Djonizowi dziewa złotowłosa
Dostała się, Arjadne, jedna z cór Minosa;
Zeus dał jej, bez starości, żywot nieśmiertelny. —
       950 Hebę — smagłej Alkmeny syn, Herakles dzielny,
Po wielu ciężkich walkach i bolu ognistym,
Córkę Zeusa i Hery w obuwiu złocistym,
Za godną żonę wybrał w Olimpie śnieżystym:
Szczęsny, kto, dokonawszy wielkich dzieł na ziemi,
       955 Zamieszka, wiecznie młody, tam, z nieśmiertelnemi.
 Zrodził z Okeanidy Persji, pięknej żony,
Cyrcę i Ajetesa Heljos nieznużony.
Ajetes, syn lśniącego Heljosa, Ityję,
Okeana, co kręgiem sam w sobie się wije,
       960 Córkę wziął krasnolicą za żonę, a żona,
Przez złotą Afrodytę miłością natchniona,
Wysmukłą porodziła mu córkę Medyję. —

Następnie opisane są związki bogiń ze śmiertelnikami (o czym z popkultury się raczej nie dowiemy)

 Żegnajcie mi, mieszkańcy Olimpijskiej góry,
Wysp, lądów i zbiorowisk wielkich słonej wody.
       965 Już Muzy słodkomowne, olimpijskie córy
Tarczowiadcy, opiewać będą bogiń rody,
Co, nieśmiertelne, wszedłszy w związek z śmiertelnemi,
Bogom podobne dzieci darowały ziemi. —
 Więc Demetra, bogini bogiń, miała dziecię
       970 Z bohaterem Jazjosem, na kwitnącej Krecie,
W polu trzykmć zoranem: to Plutos wspaniały,
Co zbliża się do wszystkich; ląd, czy morskie wały,
Bywa wszędzie, a przy kim zabawi na dłużej,
Temu bogactwem, wielką obfitością służy. —
       975  Kadmos zaś miał z Harmonji, Afrodyty córy,
Dzieci zrodzone w Tebach uwieńczonych w mury,
Tu: Polidor, Semele. Agawe, Inona.
I Antonoe, później Arysteia żona.
 Z burzliwym Chryzoforem córka Okeana,
       980 Kalliro, przez Cyprydę złotą podżegana,
Najmocniejszego z ludzi zrodziła, Gerjona,
Który, gdy do Erytji ogoniaste stada
Wiódł wołów, z Heraklesa ręki śmiercią pada, —
 Miedziokrytego Eos z Tytonem Memnona
       985 Miała, władcę Erjopji, ludzież Ematjona.
Później z Ketalem świetne porodziła dziecię,
Faetona, co istny bóg, — śmiertelny przecie,
Tego, w pierwszym rozkwicie młodego żywota,
Szepleniącego, wzięła Afrodyte złota,
       990 I osadziwszy w chramie, na sługę wybrała
Świątyni, skąd nań boska spływa ludu chwała.
 Króla karmieńca bogów, Ajetesa dziecię,
Medeję, z dopuszczenia bogów, Ezonowy
Syn porwał z domu ojca: ciężkież on po świecie
       995 Staczał boje, jak zarzekł król silny, surowy.
(Wielki to był okrutnik, Peliasem go zwano) —
I wrócił do Jolkosu, przeprawą strudzony,
Na szybkim statku przywiózł dzieweczkę kochaną
Syn Ezonów i dał jej miejsce czconej żony;
       1000 W wodzu ludów, Jezonie, rozkochana żona

Zrodziła Madejosa, który przez Chirona
Chowan był w górach leśnych, z myślą Zeusa zgodno. —
 Z córek Nereja, władcy nad dzielnicą wodną,
Psamate, gwoli złotej Cyprydy, wspaniała
       1005 Bogini, z Ajakosem Fokusa wydała;
Z Tetydy, srebrostopej kochanki Peleja,
Powstał Achill, lwie serce, mężów druzgoczący.
 Z Anchizesem wieńczysta bawiąc Cytereja
Na szczytach góry Idy lasami słynącej,
       1010 Bohaterowi dała Eneasza, Syna.
 Córka Heliosa, który najwyżej się wspina,
Cyrce, z błędnym Odyssem, miłością szalona,
Agrjosa i dzielnego zrodziła Latyna,
Oraz gwoli Cyprydy złotej, Telagona;
       1015 I ci, na świętych wyspach leżących w oddali,
Nad cnymi Tyrsynami społem panowali.
Odyssejowi też Kalipso jasnowłosa
Dała Nauzyluosa i Nauzynoosa.
 Oto boginie, które, w związkach z śmiertelnemi,
       1020 Bogom podobne dzieci wydały na ziemi.

I w tym miejscu Teogonia się kończy takimi słowami:

Teraz sławcie ród niewiast, Olimpijskiej góry
Mieszkanki, słodką mową, Tarczowładcy córy!...

Ewidentnie brakuje ciągu dalszego utworu. Poszukiwania ujawniły, że owszem. Istniał ciąg dalszy, który przez starożytnych został nazwany Eoiae, co tłumaczone było zazwyczaj jako Katalog niewiast. Akurat ten utwór do naszych czasów nie dotarł. Znamy go jedynie ze wzmianek u starożytnych. Np uwiedzenie Europy opisywane jest tam tak:

FRAGMENT 19A - EUROPA I SARPEDON

Oxyrhynchus papirusy 1358 fr. 1 (III wiek n.e.): 17
"(ll. 1-32) ... Więc ona (Europa) przekroczyła słoną wodę z daleka na Kretę, zwiedziona podstępami Zeusa. Potajemnie Ojciec porwał ją i podarował jej w prezencie złoty naszyjnik, zabawkę, którą Hefajstos, sławny rzemieślnik, wykonał kiedyś dzięki swej przebiegłości i dał ojcu w posiadanie. A Zeus otrzymał dar i dał go z kolei córce dumnego Feniks. Ale kiedy Ojciec ludzi i bogów połączył się tak daleko z Europą o zgrabnych kostkach, wtedy ponownie odszedł od bogatowłosej dziewczyny. Więc urodziła synów wszechmocnemu Synowi Kronosa, chwalebnym przywódcom bogatych ludzi — Minos władca, sprawiedliwy Radamantys i szlachetny Sarpedon, nienaganny i silny. Im mądry Zeus dał każdemu część swojej czci.
Verily Sarpedon panował potężnie nad szeroką Licją i rządził bardzo wieloma miastami pełnymi ludzi, dzierżąc berło Zeusa: i towarzyszyła mu wielka cześć, którą dał mu jego ojciec, pasterz ludu o wielkim sercu. Mądry Zeus zarządził bowiem, aby żył trzy pokolenia śmiertelnych ludzi i nie zmarniał ze starości. Wysłał go do Troi; a Sarpedon zgromadził wielką armię, mężów wybranych z Licji, aby byli sprzymierzeńcami Trojan. Tymi ludźmi dowodził Sarpedon, biegli w gorzkiej wojnie. A Zeus, którego mądrość jest wieczna, zesłał mu z nieba gwiazdę, pokazując znaki powrotu jego drogiego syna. . . bo dobrze on (Sarpedon) wiedział w swoim sercu, że znak rzeczywiście pochodzi od Zeusa. Odniósł wielkie sukcesy w wojnie wraz z zabijającym ludzi Hektorem i zburzył mury, sprowadzając nieszczęścia na Danaan. Ale gdy tylko Patroklos natchnął Argiwów twardą odwagą. . ”.

FRAGMENT 19 - EUROPA

Scholiasta o Homerze, Il. XII. 292:
Zeus zobaczył Europę, córkę Feniksa, zbierającą kwiaty na łące z kilkoma nimfami i zakochał się w niej. Zszedł więc na dół i przemienił się w byka i tchnął z ust krokusa. W ten sposób oszukał Europę, porwał ją i przeprawił się przez morze na Kretę, gdzie obcował z nią. Potem w takim stanie kazał jej zamieszkać z Asterionem, królem Kreteńczyków. Tam poczęła i urodziła trzech synów: Minosa, Sarpedona i Radamantysa. Opowieść jest u Hezjoda i Bakchylidesa.

Te fragmenty pochodzą z angielskiego wydania Hezjod, hymny homeryckie, cykl epicki, homeryka. Przetłumaczone przez Evelyn-White, HG. Loeb Classical Library, tom 57. Londyn: William Heinemann, 1914. Niestety w języku polskim takiego zbioru nie udało mi się jeszcze zlokalizować. I to pomimo faktu, że pierwsze tłumaczenia Hezjoda miały miejsce już w XVIII wieku.

Katalog niewiast (jak widać) miał ostatnie wydanie około sto lat temu. I pomimo odkrywania nowych materiałów jakoś na chwilę obecną żadnej reedycji się nie doczekał. Natomiast w specjalistycznych pismach pojawiały się artykuły o nowych odkryciach oraz komentarze do zebranego przez HG Loeba Katalogu niewiast.

Zresztą nawet sama postać pierwszego genealoga jest też ciekawie przedstawiana. Zgodnie z notką w Wiki Hezjod był synem emigranta, Greka z eolskiej Cyme w Azji Mniejszej, który parał się kupiectwem. Jego ojciec przesiedlił się przez morze i osiadł w Askrze u podnóży Helikonu w Beocji, gdzie założył niewielkie gospodarstwo na nieurodzajnej ziemi. Poeta pasał trzody na stokach Helikonu i tam – jak sam pisze – miał pierwsze poetyckie objawienie, którego efektem miały być Narodziny bogów (gr. Theogonia). Być może – jak podaje Jerzy Łanowski – właśnie ten utwór wykonał jako aojda podczas agonu (konkursu śpiewaczego) urządzonego przez władcę Chalkidy Ganyktora na wyspie Eubei z okazji igrzysk pogrzebowych ku czci ojca królewskiego – Amfidamasa. W nagrodę otrzymał spiżowy trójnóg.

I nikt nawet nie próbuje wyjaśnić, że spiżowy trójnóg to nie była taka sobie nagroda w rodzaju bursztynowego motyla, nike, orlego pióra czy paszportu polityki (celowo wszystko z małej litery). Spiżowy trójnóg był bowiem artybutem delfickiej Pytii.

 

 

---

tagi: poezja  mity  antyk  olimpijczycy 

	Pioter
	3 maja 2023 07:17

6     985    4 zaloguj sie by polubić