Wymieszajmy znowu dane pochodzące od Tolkiena z różnymi antycznymi i średniowiecznymi kronikami. Wychodzą wtedy naprawdę ciekawe rzeczy.

Zacznijmy od Entów (bo Elfów czy Krasnoludów już dawno zlokalizowaliśmy w naszym świecie). I żeby było ciekawiej zacznijmy od danych ciotki Vicky:

Entowie – rasa fikcyjnych długowiecznych istot przypominających inteligentne i czasami przemieszczające się drzewa, pochodząca z mitologii Śródziemia J.R.R. Tolkiena. Entowie (sind. Onodrim, Enyd) byli zwani w mitologii Tolkiena także Cieniem Lasu i Pasterzami Drzew. Przebudzili się w tym samym czasie, co elfy. Długowieczni, w zamyśle Valië Yavanny mieli chronić olwary (qya. – „rzeczy rosnące z korzeniami w ziemi”) przed zniszczeniem przez ludzi i krasnoludów, potrzebujących drewna jako surowca. Przyjaźnili się z elfami. 

Wygląd enta był analogiczny do wyglądu gatunku drzew, jakim się opiekował; z tą różnicą, że entowie mieli twarze i kończyny. Na ogół mierzyli 14 stóp. Nie umierali, tylko „drzewieli”, czyli przestawali poruszać się i mówić. Mieli grubą skórę podobną do kory. Zazwyczaj działali wolno, z wyjątkiem chwil wyjątkowego wzburzenia. Ich jedynym źródłem pożywienia była źródlana woda, która miała tę właściwość, że pobudzała wzrost.

Do entów podobni byli huornowie, znacznie mniej ruchliwi niż entowie. Mieli swój własny język. Odegrali sporą rolę w czasie Wojny o Pierścień, kiedy to wraz z entami przeprowadzili atak na Isengard.

Istniały pewne różnice między entowymi kobietami a mężczyznami. Entiany wolały łąki i ogrody, zaś entowie – lasy. Mógł to być jeden z powodów rozejścia, które nastąpiło w Pierwszej bądź Drugiej Erze.

Entiany przekroczyły Anduinę i zamieszkały na Brunatnych Polach, pomiędzy Mroczną Puszczą a Mordorem. Stworzyły i pielęgnowały tam własne ogrody, uczyły ludzi uprawy ziemi. Kiedy podczas Ostatniego Sojuszu te tereny zostały zniszczone, entiany uciekły w dzikie regiony Śródziemia, znikając na zawsze z życia entów.

Entowie pozostali przy strzeżeniu drzew wielkiej puszczy, obejmującej swoim zasięgiem przeważającą część Eriadoru. Próbowali poszukiwać swoich żon, lecz w późniejszym czasie zaprzestali tego i została im tylko nadzieja na uratowanie żywotności rasy.

W Pierwszej Erze wędrowali po puszczach Śródziemia. Uczestniczyli tylko w jednym wydarzeniu historycznym, stali po stronie Laiquendich w ich walce z krasnoludami z Nogrodu wracającymi po złupieniu Menegroth.

W Trzeciej Erze entowie zamieszkiwali już tylko Fangorn. Część z nich zdążyła już „zdrzewieć”. Kiedy w Isengardzie osiedlił się Saruman, zaprzyjaźnił się z nimi. Natomiast od ok. 2950 roku, gdy zdradził i rozpoczął on intensywne prace nad tworzeniem potęgi zbrojnej, przeprowadzał wyrąb drewna z Fangornu.

W czasach, gdy rozgrywa się akcja Władcy Pierścieni, z najstarszym entem i przywódcą rasy, Drzewcem, spotkali się Meriadok Brandybuck i Peregrin Tuk. Hobbici przekonali Drzewca, że należy zaatakować Sarumana. Zyskali poparcie wiecu entów, czego rezultatem był ostatni Marsz Entów na Isengard. Miał wielkie znaczenie dla Wojny o Pierścień, ponieważ potęga Sarumana została pokonana.

Język entów został wypracowany po zetknięciu z Eldarami, którym entowie zawdzięczali chęć posługiwania się mową. Część słów była zapożyczona z quenyi (ich ulubionego języka obcego) lub z sindarinu.

Ich mowa była powolna, subtelna. Język miał cechy aglutynacyjności, był intonacyjny, pełen zlepków słów, oparty na powtórzeniach. Przykładem może być a-lalla-lalla-rumba-kamanda-linda-or-burume, co opisowo znaczyło „wzgórze”. Entowie byli niezwykle uzdolnieni językowo – mowy innych stworzeń uczyli się szybko i nigdy ich nie zapominali. Drzewiec używał słów quenejskich, dostosowując je do składni języka entów (np. Taurelilóma – tumbalemoma Tumbaletaura Lómanor, co dosłownie znaczy „wieloleśno-cienisty-ciemnogłębokodolinny mroczny kraj głębokodolinnolesisty”. Przekaz tego zdania brzmi „czarny cień leży w głębokich dolinach lasu”.

A teraz przejdżmy do pracy Jerzego Strzelczyka pod tytułem Zapomniane narody Europy. Tam bowiem znajduje się wytłumaczenie tego kim byli Entowie. W książce tej bowiem znajdują się wersy z Homera, na które nikt nie zwróciłby uwagi: Mądry Pilemon mężne Paflagony grzeje. Z Enetów oni przyszli, gdzie mułów ród dziki. Jerzy Strzelczyk przyjął bowiem, że zapis ten to pierwsze poświadczenie obecności Wenedów w historii świata. I chyba miał rację. Jak pisze dalej: na pomoc Trojańczykom, zapewnia Homer w Iliadzie (II, 866-867), a zatem, jeżeli w owych Enetach mielibyśmy prawo dopatrywać się innej formy późniejszej nazwy Wenetów (a taki pogląd, jak się wydaje, przeważa w nauce), najdawniejszy ich ślad źródłowy wiódłby do Paflagonii - krainy położonej w środkowej części południowego wybrzeża Morza Czarnego. Tę samą nazwę jednak Herodot w V w. p.n.e. wymienia zupełnie gdzie indziej, mianowicie w rejonie Morza Adriatyckiego, tam też wiadomości o Wenetach (Veneti) pojawiają się w wiekach późniejszych szczególnie często, dowodząc, że rejon położony na północ i północny wschód od tego morza był zamieszkany przez wiele stuleci przez znaczny lud zwany Wenetami. Nazwa słynnej Wenecji do dziś jest po nim pamiątką. W scholionie (dopisku) do powstałego ok. 428 r. p.n.e. dramatu Hippolytos Eurypidesa (v. 1131) znajduje się wzmianka o Enete, „mieście w Epirze”, czyli na północny zachód od Grecji, nad Morzem Jońskim. Rejonów „weneckich” czy „wenetyjskich” w Europie mamy więcej. Poza północno-wschodnią Italią były nimi przede wszystkim:  dzisiejsza Bretania (dawna Armoryka), gdzie nazwa Wenetów, poświadczonych przez wielu
autorów starożytnych począwszy od Juliusza Cezara, przechowała się w zmienionej formie w nazwie miasta Vannes;  obecna Macedonia (jakichś „iliryjskich Enetów” wymienił tam wspomniany Herodot);  pogranicze obecnych Niemiec i Szwajcarii - skoro Jezioro Bodeńskie u geografa rzymskiego Pomponiusza Meli nosi nazwę lacus Venetus, „Jeziora Wenetyjskiego”; prowincja Gwynned w północnej Walii ma w źródłach wczesnego średniowiecza łacińską nazwę Venedotia, a sławne miasto Winchester w południowej Anglii łacińską Venta Belgarum lub Wentonia - wszystkie nawiązują nazwami, jak się przypuszcza, do jakiegoś odłamu ludu Wenetów. To tylko niektóre, ważniejsze, starożytne skupienia nomenklatury „wenetyjskiej”. Nas jednak przede wszystkim interesuje jeszcze jedno skupienie, które można określić wstępnie terminem „południowo-bałtyckie”, gdyż łączy się ono niewątpliwie, przynajmniej po części, z ziemiami polskimi.

W zasadzie wywód Jerzego Strzelczyka pokrywa się w dużej mierze z moimi wnioskami, ale teraz nadszedł czas na połączenie całości z danymi Tolkiena.

Zacznijmy od samej nazwy: tolkienowscy Entowie, greccy Enetowie, łacińscy Venetowie czy późniejsi Wenedowie to jeden lud. Ich walka po stronie Troi pasowała by nawet do danych, z których znacznie później od Homera korzystał Owidiusz pisząc Eneidę. Al my dziś popatrzmy na dane Tolkiena, które mówią o znacznie wcześniejszym czasie.

Zaczijmy od datacji Tolkiena. Nie było jej do czego przypiąć, aż do czasu analizy Kroniki Prokosza. To w zasadzie ta sama datacja, która za początek ery/świata wzięła czas utworzenia żelaznego szlaku handlowego Sumer-Grenlandia (czyli około 4000 pne). Rok 2950, kiedy to Saruman zdradził Entów i rozpoczął wyrąb lasu Fangorn odpowiada więc dacie 1050 pne, czyli mniej więcej okresowi budowy Świątyni Salomona i wyprawie Magona po bursztyn. A także mniej więcej czasom bitwy pod Tollensee.

Z danych Tolkiena wiemy, że Entowie byli przyjaciółmi Elfów. Z naszych zaś tutaj rozważań wiemy, że nawet w starożytności kilkakrotnie w sprawy Europy ingerowali goście zza oceanu.

---

tagi: tolkien  wenedowie  entowie 

	Pioter
	12 grudnia 2023 08:30

18     1327    12 zaloguj sie by polubić