Taki tytuł miała wystawa czasowa odbywająca się w maju i czerwcu 2012 roku Muzeum Archeologicznym w Poznaniu. Tego co najciekawsze akurat w tym przypadku na plakacie wystawy nie widać (bo zlewają się z tłem), ale widać to na innych fotografiach oraz w opisie wystawy

Bogaty skarb z Podbieli (gm. Celestynów w woj. mazowieckim) odkryty przypadkowo w lesie w lutym 2009 roku prezentujemy na naszej czasowej wystawie w Muzeum Archeologicznym. Zabytki, wśród których znajduje się różnorodna biżuteria datowane są na 1000 – 550 lat p.n.e.  Skarb znalazł pan Mirosław Piętka pod jednym z drzew, w niewielkim piaszczystym dołku. Można przypuszczać, iż kosztowności pierwotnie złożono w organicznym pojemniku, który nie zachował się do naszych czasów. Składają się nań różne zabytki wykonane z brązu m.in.: naszyjnik tordowany (skręcony), bransoleta spiralna wielozwojowa, szpila z czterema spiralnymi tarczkami typu stanomińskiego, sześć tarczek guzikowatych oraz zawieszki spiralne.  Znaleziono w nim również elementy wielosegmentowego naszyjnika składającego się ze spiralek przedzielonych paciorkami z niebieskiego szkła, kolie paciorków z niebieskiego szkła zdobionych linią zygzakowatą ze szkła barwy zielono-żółtej i białej oraz kolie paciorków niebieskich niezdobionych. Ciekawym elementem skarbu jest duży zbiór muszli kauri, niestety pozbawionych połyskującej zewnętrznej ozdobnej warstwy twardego szkliwa oraz kolia z małych paciorków wykonanych z muszli. Muszle kauri odgrywały znaczącą rolę u dawnych ludów. Oprócz funkcji magicznej mogły pełnić rolę środka płatniczego w wymianie z odległym obszarem śródziemnomorskim. Należy dodać, że muszle te pochodzą z mórz ciepłych, więc znalazły się w naszym kraju z dalekiego południa, być może Bliskiego Wschodu. Pozostałą część skarbu tworzą drobne fragmenty różnych ozdób brązowych – wisiorki, spiralki i liczne ogniwka.

Jest to więc typowy depozyt gotówki złożony przez jakiegoś kupca idącego bursztynowym szlakiem. Te dwa elementy akurat archeolodzy i muzealnicy wyeksponowali szczególnie na wystawie, ale my zastanowimy się nad czymś innym.

To bowiem, co widać w tym skarbie, to przedmioty należące chyba do pojedynczego kupca, niezbyt do tego bogatego, który wziął ze sobą kilka ozdób i garść gotówki kauri i udał się na zakupy. Z jakiegoś powodu cały towar i gotówkę ukrył pod drzewem - prawdopodobnie spał przy ognisku i nie chcąc zostać okradzionym zdeponował je w banku ziemskim. Ale depozytu nie odebrał - albo został pojmany, albo zabity.

W obu przypadkach oznaczałoby to, że kupiec (najprawdopodobniej fenicki, o czym mogą świadczyć szklane paciorki) wszedł na teren obcej gildii i został uznany za szpiega lub za osobę niepożądaną. Na pewno był obserwowany od Czerska, gdzie była jedna z czynnych na tym szlaku przepraw brodowych przez Wisłę, ale jak widać, zbyt wielkiego bogactwa w naszym rozumieniu wcale przy sobie nie posiadał.

No właśnie - w naszym rozumieniu. Problem jest bowiem taki, że nie znamy dziś siły nabywczej tych muszelek kauri, dlatego wydaje nam się, że była ona niewielka. Jak było naprawdę?

Dotarły do nas wyłącznie dane z Afryki, które chyba będzie trzeba tu przytoczyć: Arabski podróżnik el-bekri już w 1068 r. opisywał używanie muszli jako pieniądza na bazarze w Konga w Sudanie. W XIV w. średniowieczny poszukiwacz przygód ibn Battuta zanotował w dzienniku, że w Gao w Mali jeden złoty dinar wart był 150 kauri. A w początkach XVI w. Leon Afrykańczyk podczas pobytu w Mali otrzymał 400 muszli za dukata. Dowodzi to ogromnej siły afrykańskiej gospodarki. W tamtych czasach wyprawa pirogą Nigrem z Djenné do Timbuktu kosztowała około 2 tys. muszli. Na podobną podróż z pewnością nie mógł sobie pozwolić nauczyciel w szkole muzułmańskiej z tygodniową wypłatą w wysokości siedmiu kauri. XVIII-wieczny odkrywca Mungo Park pisał, że wynajmował chatkę w wiosce Soubou za 200 muszli miesięcznie. Król Ségou z Mali nie wpuścił Mungo do miasta, ale w zamian podarował 500 kauri na jedzenie i zakup bydła na rynku. A w 1889 r. francuski kapitan Binger za zgolenie brody zapłacił 10 muszli, wygórowaną cenę dla białych. Poddani władcy Moro-Naba musieli mu oddawać kosztowny hołd, co roku zasilając jego budżet imponującą kwotą miliona kauri.

Wynikało by więc z tego, że nasz fenicki kupiec był albo zwykłym gołodupcem (czyli wyjątkowo podejrzaną osobą), albo siła nabywcza kauri była w świecie Wenedów nieporównywalnie wyższa niż w Afryce.

Kim więc był ten tajemniczy Fenicjanin, który pod drzewem w Podbieli pozostawił cały swój podróżny dobytek? Kupcem? Turystą? Szpiegiem? Chyba nigdy nie znajdziemy właściwej odpowiedzi na te pytania.

---

tagi: archeologia  fenicja  wenedowie  kauri 

	Pioter
	27 czerwca 2024 09:15

14     953    5 zaloguj sie by polubić