Po rozpadzie Impreium Carów Wszechrusi w 1917 roku doszło do powstania na jego gruzach wielu nowych państw. Niektóre z nich miały poparcie wojskowe Rzeszy Niemieckiej oraz gwarancje istnienia w wynegocjowane traktacie brzeskim - jak Królewstwo Polskie, Królestwo Litwy, Księstwo Kurlandzkie, Republika Gruzji, Republika Krymu, Hetmanat Ukrainy czy Wielkie księstwo Finlandii. Inne z nich szybko starały się o popracie aliantów zachodnich jak Republika Dońska czy Republika Dalekiego Wschodu. Część nowopowstałych państw obrała drogę sosjalityczną, a ich władze w drodze różnych nacisków (głównie wojskowych) przyłączały się dobrowolnie do Rosyjskiej Federacyjnej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej.

Były również kraje niezależne. Tak bardzo niezależne, że prawie wogóle nic o nich nie wiemy - bowiem zupełnie nic od nich nie zależało. Takim właśnie krajem była Republika Karelii, utworzona na terenach pogranicznych pomiędzy Czerwoną Rosją Radziecką (Moskwa i Petersburg) a Białą Rosją Północną (Archangielsk i Murmańsk) przy samej granicy z Finlandią.

Politycy Karelii, zarówno czerwoni jak i biali liczyli na stacjonujące w Murmańsku wojska amerykańskie, na stacjonujące w Archangielsku wojska brytyjskie oraz znajdujące się w Finladii wojska niemieckie i fińskie. I rozpoczęli licytację.

Jako pierwsza na terenach Karelii w miasteczku Uchta w marcu 1918 roku powstała Republika Radziecka (znana w literaturze pod nazwą Uchtuan Tomikunda lub Ухтинский комитет) . Plany rozwoju były bardzo duże - zaczęto od odcięcia się od Rosji Radzieckiej - od planów wprowadzenia własnego pieniądza. I na planach się niestety skończyło. Do dziś zachowały się z tego okresu jedynie wzory biletów kredytowych gubernii ołonieckiej, które zaliczane są w katalogach (układanych nie przez Karelów przecież, a przez Rosjan lub Amerykanów) do banknotów Północnej Rosji. Sami Karelowie natomiast z dumą prezentują te banknoty (lub ich kopie) w swoich muzeach jako własne dziedzictwo.

Powóćmy do dziejów Karelii. Dlaczego pieniądze nie  weszły do obiegu? Bo nie zdążono ich wydrukować. 21 czerwca 1918 w tym samum miasteczku Uchta biali politycy Karelii proklamowali powstanie niepodległego państwa, zwanego Republiką Uchta lub Republiką Wschodniej Karelii. W powstaniu jej pomgły wybitnie wojska fińskie, a ceną była korekta granic. Do tego oficjalnie wprowadzono do obiegu w miejsce silnie tracącego na wartości rubla (40 rubli za 1 funta w 1919 roku) fińską markę. Ale Finowie pilnowali interesu i nie pozwolili na żadne eksperymenty z drukiem własnego pieniądza.

Republika Uchta, obejmująca 50 tys km kw zalesionych terenów i zamieszkała przez 100 tys ludzi przetrwała do 10 grudnia 1920 roku. Po wycofaniu się wojsk amerykańskich i brytyjskich oraz rozbiciu białej armii na jej tereny wkraczała powoli Armia Czerwona. Zajęcie Republiki Kraelii przez Rosjan spowodowało jednak interwencję Finów. Od stycznia 1921 roku armia fińska przygotowywała się do przyjścia z bratnią pomocą. W końcu znalazł się pretekst bowiem w październiku 1921 w Uchcie wybuchło powstanie skierowane przeciw Armii Czerwonej. Na przeciwko 13 tys rosyjskiej armii stanęli powstańcy oraz armia fińska w liczbie 3,500 ludzi. W marcu 1922 powstańcy wycofali się wraz z armią fińską wobec utraty całości terytorium na rzecz Rosji. Wraz z powstańcami Karelię opuściło również obawiając się represji 10% dotychczasowych mieszkańców.

Pozostały jedynie zabiegi dyplomatyczne. Uzgodniono więc, że Karelia stanie się Autonomiczną Republiką Związkową Rosji Radzieckiej. Języki urzędowe będą dwa - rosyjski i fiński (o Karelach i ich własnym języku mocarstwa już zdążyły zapomnieć i potraktowały go jako dialekt fińskiego).

Na wyludnionych wsiach zaczęto osadzać Rosjan. Do kolejnej wojny, zwanej wojną zimową. A później przyszła kolejna wojna tym terenie zwana wojną kontynuacyjną. Po zakończeniu drugiej wojny światowej powrócono do granicy wyznaczonej w wojnie zimowej. Finowie udawali, że za pobliską granicą Karelia nie istnieje. Rosjanie wręcz przeciwnie.

Do czasu, aż w 1990 roku, podobniej jak ponad 70 lat wcześniej, rozsypało się radzieckie imperium. Karelska Autonomiczna Socjalistyczna Republika Radziecka ogłosiła niepodległość - tym razem 9 sierpnia 1990. Nikt tego jednak nie uznał. Karelia nikomu z wielkich nie była już potrzebna. Jedynym efektem była zgoda władz w Moskwie na zmianę nazwy na Republika Karelii. Po otwarciu granic większość Karelów wyemigrowała do Finlandii.

A w 2007 roku były wiceminister spraw zagranicznych Rosji w rządzie Borysa Jelcyna, Andriej Fiodorow, że w 1992 roku Moskwa byłą gotowa odsprzedać Finlandii Karelię za 15 miliardów dolarów. Rząd Finlandii jednak zaprzeczył tym doniesieniom, twierdząc, że nigdy nie otrzymał takiej oficjalnej propozycji.

Co będzie dalej z Karelią?

Zarówno dzisiejsza Rosja jak i dzisiejsza Finlandia udają, że żaden problem nie istnieje. Dla obu państw to temat tabu. Sami Karelowie w każdej chwiili mogą się starać bez ograniczeń o fińskie obywatelstwo, co daje im natychmiast wolną drogę do całej UE. Zresztą w Republice Karelii są już mniejszością. Ostatni spis w 2010 roku wykazał ich tylko 45 tys (ok 8% całości populacji).

 

---

tagi: rosja  banknoty  karelia  finlandia 

	Pioter
	17 sierpnia 2020 15:34

3     1297    6 zaloguj sie by polubić