Dawno, dawno temu, a dokładniej w 1534 roku w księdze zwanej Roxolania napisanej po łacienie przez Sebastiana Klonowica, znalazło się takie zdanie: Rusia, si mutes apices ex ordine primos, non inconveniens Ursia nomen erit, co na polski tłumaczy się jako Rosja, gdy tylko przestawisz litery, zmienia się w Kraj Niedźwiedzi. I wcale nie chodziło wówczas o fakt, że w Moskowi niedźwiedzie chodziły po ulicach - w ówczesnej Rzeczypospolitej również chodziły. Chodziło o symbolikę chrześcijańską, o której już dziś zapomnieliśmy.

Chrześcijaństwo bowiem niedźwiedzia opisywało jako wcielenie diabła, wykonawcę wiecznego potępienia, symbol sił zła i demonów zesłanych za karę (za nasze grzechy) na ziemię z piekła. Niedźwiedź uosabiał również nieczystość, złościwość, rozpustę. Co ciekawsze nawet w ruskich (nie rosyjskich, a ruskich właśnie) bajkach niedźwiedź to złośliwy i chciwy głupiec.

Skąd wzięło się taka charakterystyka tego zwierzęcia? Niedźwiedź (tako rzecze ciotka Viky) jest wszystkożerny: żywi się nasionami, grzybami, dżdżownicami, ślimakami, jajami ptaków, miodem, poluje także na zwierzynę leśną, łowi też ryby. Właśnie w tej kolejności. Tylko, że ten gruby zwierz nie utrzyma swojej masy ciała jedząc korzonki czy ślimaki - to tylko uzupełnienie jadłospisu. Podstawą, jak i u ludzi, jest białko zwierzęce. Jakby tego było mało, niedźwiedź dość mocno swoim zachowaniem (co wynika z zajmowania tego samego szczebla drabiny pokarmowej co człowiek) przypomina najmniej rozgarniętych i najbardziej roszczeniowych osobników rodzaju ludzkiego - mi się wszystko należy, gdy krzyknę to uciekajcie, a jak nie to pozabijam was wszystkich. Zresztą pewne zachowania niedźwiedzi podpatrzone przez dawnych myśliwych były interpretowane, w sposób, że z rodzajem ludzkim niedźwiedzie mają coś wspólnego. Zdarzało się bowiem tak, że zabity przez niedźwiedzia myśliwy był przez niego przysypywany ziemią - tłumaczono to pokrewieństwem duchowym, urządzaniem pochówku, czy jeszcze innymi wzniosłymi słowami - a niedźwiedziowi chodziło tylko o zachowanie posiłku na późniejszy czas.

Jeśli więc niedźwiedzie jakieś (skromne) przebłyski właściwego zachowania przejawiają (pogrzeb myśliwego) to nie mogą pochodzić ze tylko świata zwierząt. Ludźmi nie są - pozostają więc demony na usługach złego. Można je pokonać (polowania), można też je wykorzystać do własnych celów (tresura). Książę Radziwiłł nawet uparł się, że założy dla niedźwiedzi specjalną akademię, która powstała w Smorgoniu, gdzie Cyganie zajęli się cywilizowaniem bestii. Nadal jednak postrzegano te zwierzęta jako wyjątkowo groźne i nieprzewidywalne.

Wszystko zmieniło się w 1902 roku. Podczas jednego z polowań Teodora Roosvelta jego towarzysz postrzelił młodego niedźwiedzia. Schwytanego przyprowadzono do prezydenta, a ten (tak podają naoczni świadkowie) widząc przerażenie w oczach malca  nakazał go uwolnić. Może i tak było w rzeczywistości, ale całe te zdarzenie zostało opisane i zilustrowane w The Washington Post, a wkrótce potem ruszyła sprzedaż pluszowych misiów (zwanych Teddy bear), którą zajęła się firma Ideal należąca do Morrisa Mitchoma, rosyjskiego imigranta.

Tak po prawdzie to nie była pierwsza próba oswojenia z niedźwiedziami, bo już w 1880 roku w wirtemberskim miasteczku Giengen an der Brenz rozpoczęto szycie pluszowych zabawek w kształcie zwierząt, ale firma Roberta Steiffa zaistaniała na międzynarodowym rynku zabawkarskim dopiero po targach w Lipsku w 1903 roku, więc chyba trzeba przyznać pierwszeńctwo spółce Roosevelta i Moryca Miczoma (zresztą tu też czasem podawana jest data 1906, więc ustalanie pierwszeństwa trwa).Ważne jest coś innego. Pluszowa zabawka w kształcie niedźwiedzia zaczęła być coraz bardziej popularna. Pojawił się również Kubuś Puchatek i Miś Paddigton. Inaczej zaczęto odnosić się wobec tego do symboliki. Miś (niedźwiedź) przestał być synonimem złego ducha, a stał się stałym towarzyszem dziecięcych zabaw. O pierwotnym znaczeniu symbolu zapomniano.

Przed wiekiem XX niedźwiedź jednoznacznie kojarzony był z barbarzyństwem, i wyłącznie w takim celu ubierano go w satyrze w rosyjskie mundury - ukazując że te wojska, to są po prostu barbarzyńcy, niszczący wszystko na swojej drodze. W wieku XX mieliśmy czas, gdy próbowano ocieplić wizerunek niedźwiedzia. Natomiast w wieky XXI mamy już jednoznacze deklaracje Rosji jako Kraju Niedźwiedzia. Deklaracje, do których nikt ich nie zmuszał. I w używanej przez nich symbolice nie ma nigdy mowy o jakimś miłym pluszaku.

---

tagi: rosja  miś  symbole  niedźwiedź 

	Pioter
	24 marca 2022 14:59

18     2518    18 zaloguj sie by polubić