Maria Ludwika została panią księstw opolskiego i raciborskiego (jak do tego doszło, to już inna sprawa) dopiero po śmierci Karola Ferdynanda Wazy, który otrzymał je (układem z bratem, Janem Kazimierzem) w zamian za rezygnację z ubiegania się o koronę polską po śmierci Władysława IV. W latach 1648 - 1655 był więc królewicz Karol Ferdynand Waza, biskup wrocławski i płocki, faktycznym panem tych księstw. Zgodę wyraził cesarz w 1649 r., więc jednak nie tylko przybłęda i francuska agentka tam rządziła (z nadzieją na osadzenie swego krewnego i protegowanego na polskim tronie).

I jeszcze fragment innej książki, opisującej zagadnienie panowania Wazów nad księstwami opolskim i raciborskim na podstawie dokumentów źródłowych (

W 1645 roku księstwa opolskie i raciborskie otrzymał w zastaw, jako posag zmarłej swojej matki Renaty Cecylii, małoletni syn króla polskiego Władysława IV Wazy - Zygmunt Kazimierz. Sejmik został o tym poinformowany, przez nie wymienionych z nazwiska komisarzy cesarskich na 79 sesji. W imieniu nieletniego syna, umowę podpisał ojciec, który jednak był tylko „administratorem księstw”. Była to następna próba, po poprzednich, z różnych przyczyn nieudanych, wbrew przywilejom (a więc niezgodna z prawem), oddania księstw w zastaw.
[...]W maju 1648 roku zmarł król Władysław IV. Z tego powodu w trybie pilnym, starosta ziemski Franciszek von Strassnitz zwołał na dzień 4. czerwca 1648 roku jednodniową 84. sesję sejmiku. Ogłoszono żałobę i odłożono na 6 tygodni posiedzenia sądu. Po śmierci Władysława IV umowa zastawna straciła ważność a księstwa opolskie i raciborskie wróciły pod bezpośrednią władzę cesarza, który polecił kanclerzowi Janowi Welczkowi, zwołać na dzień 11. sierpnia 1649 roku posiedzenie sejmiku. Na sesji tej, komisarze cesarscy poinformowali, że cesarz księstwa przekazał w zastaw Karolowi Ferdynandowi Wazie - biskupowi wrocławskiemu. Jednocześnie mianował Melchiora hr. Gaszyna starostą ziemskim.

[...]Po śmierci Karola Ferdynanda Wazy, na polecenie cesarza, Wyższy Urząd Górnego i Dolnego Śląska zlecił staroście ziemskiemu Jerzemu Maksymilianowi von Hoditz, zwołanie 92. posiedzenia sejmiku na 11. października tego roku. Sesja sejmiku zakończyła się dopiero 15. stycznia 1656 roku. Na sesji poinformowano sejmik, że następnym panem zastawnym zostanie król polski Jan Kazimierz. Panowie stanowi, chociaż z oporami, musieli się na to zgodzić, uchwalając jednak swoje zastrzeżenia, że nowy pan zastawny będzie przestrzegał: „...pod pewnymi uwagami zawartymi w kontrakcie (z Władysławem IV) i następnymi dokumentami, zwłaszcza że stany tych księstw zachowają wszelkie prawa, przywileje, Statut ziemski i wszelakie nadane wolności”.

[...]W tym samym 1655 roku, nastąpiły ponowne zawirowania i nieporozumienia związane z zastawem obu księstw: król Jan Kazimierz, przekazał bezprawnie, zastaw księstw swojej żonie - Ludwice Marii, na co nie zgodził się cesarz[...]W 1658 roku odbyło się posiedzenie sejmiku powszechnego o którym nic nie wiemy - w księdze uchwał odnotowano tylko, że sejmik się odbył, ale z jakiejś przyczyny, nic nie uchwalił: „Jako z licznych słusznych i ważnych przyczyn wszystkich ziem tych księstw, liczne sprawy na sejmie powszechnym w 1658 roku musiały być odłożone na inny czas...”.

[...]Ten inny, czas trwał bardzo długo, bo aż pięć lat - dopiero w 1663 roku została zwołana 94. sesja sejmiku, jako kontynuacja sejmiku z 1658 roku. W okresie tym musiały zajść poważne zmiany, panią zastawną była już królowa Ludwika Maria - żona Jana Kazimierza.

[...]Pod koniec władzy Ludwiki Marii, księstwa opolskie i raciborskie stały się przedmiotem, niesamowitej wprost, gry dyplomatycznej i intryg dworów polskiego, francuskiego i cesarskiego oraz zakonu jezuitów, o których władze księstw prawdopodobnie, nawet nie miały pojęcia.
W 1665 roku księstwa wróciły pod bezpośrednią władzę cesarską.

Fragmenty książki wydanej 3 lata temu przeze mnie (ale dokładnie jak widać nie zapamiętanej) ukazują zupełnie inny przebieg zastawu Wazów na księstwach opolskim i raciborskim. Zapamiętałem za to rozmowy z autorami, oraz wynikającą z nich tezę, że cesarz bał się zastawić te księstwa obcemu monarsze.

W jakich dokładnie latach i ile tej monety wybito za czasów Władysława IV? I jakie to szkody II Księstwu Opolsko - Raciborskiemu poczyniło?

Dla jasności jeszcze siła nabywcza monety 3 krajcarowej (czyli grosza) na Śląsku: robotnik bez wyżywienia w dobrach pszczyńskich za dniówkę dostawał 4 grosze, a jeśli w trakcie było przewidziany posiłek, to zarobek jego obniżał się o 1 grosz. Roczny zarobek parobka folwarcznego w Pszczynie to 10 talarów - czyli 240 groszy. W tej wypłacie jest już policzony zapewne wikt i opierunek.

Co do cen to korzec przenicy (w Legnicy i Wrocławiu) w tym czasie kosztował 24 grosze, kogut - 8 groszy, kopa jaj - 6 groszy, kwarta masła - 8 groszy, garniec piwa - 1 grosz a gorzałki 3 grosze

Jakakolwiek swoboda króla Władysława w biciu monety kończyła się na granicach Rzeczypospolitej. Na Śląsku żadnych praw do tego nie miał.

Ostatnim księciem opolskim, który posiadał przywilej bicia własnej monety był Jan II Dobry (właśnie na greszle). Co ciekawe znamy tekst przywileju menniczego, nie znamy natomiast żadnych monet, któreby temu przywilejowi odpowiadały. Monet dla księstw opolskiego i raciborskiego nie odważył się bić nawet margrabia Jerzy Pobożny, nie bito ich również w czasie wojny trzydziestoletniej.

Gabriel Bethlen czy biskup Karol Ferdynand bili monety z tytulaturą księcia opolskiego i raciborskiego (co nie jest rożsame z biciem monet dla księstwa). Natomiast na monetach Władysława mamy zapis: MONETA SREBRNA KSIĘSTW OPOSLKIEGO I RACIBORSKIEGO.O tym jak poważnie kancelaria cesarska podchodziła do uporządkowania spraw monetarnych na Śląsku widać choćby po monetach bitych w księstwie cieszyńskim za panowania księżnej Elżbiety Lukrecji. Otrzymała ona zgodę na bicie monet (bowiem zgodnie z umową wasalną prawa te mogły przechodzić wyłacznie w lini męskiej), ale monety musiały być bite z portretem cesarza, pomimo zamieszczonej inskrypcji MONETA NOWA KSIĘSTWA CIESZYŃSKIEGO NA ŚLĄSKU

Nie chodzi o ilość fałszywych monet (bo proceder raczkujący za Władysława IV został szybko zatrzymany przez urzędników cesarskich) a o sam fakt.

I nie ma celu notka troski o sprawy dawno już przebrzmiałe, a ma ukazać, że fałszowanie monety sąsiadów (w tym przypadku monety Rzeszy, bo tak to należy rozpatrywać) było pewnym standartem w wiekach wcześniejszych. I fałszowano monetę zazwyczaj w taki sposób, żeby w konflikt z prawami sąsiadów nie wchodzić (jak zrobił to Jan Kazimierz, a co nie udało się Władysławowi).

Śląscy książęta również masowo wybijali podróbki polskiej monety obiegowej i oficjalnie nikt nie mógł im nic zarzucić.

Co do Habsburgów to wystarczy spojrzeć na 17 krajcarówki węgierskie Marii Teresy, które miały udawać polskie złotówki, o ktorych wspomniałem już w tej notce. Więcej niestety na ten tamat na chwilę obecną nie ma danych.

O Hohnezollernach czy Piastach będzie jeszcze.

A księstwa opolskie i raciborskie były lennami króla czeskiego, niezależnie od tego kto nimi akurat administrował. Skoro przez fakt nadania ich Janowi Zapoyli czy Gabrielowi Bethlenowi nie stały się częścią Węgier, czemu więc przez fakt nadania ich Wazom miałyby się stać częścią Rzeczpospolitej?

Zastaw w żaden sposób nie naruszał dotychczasowych struktur podległości np:

- uchwały Sejmiku z 28 listopada 1650: 1. Pani Comissarże narżyzeni k Snemu.
2. Strany Appellaty. 3. K pokazowani Privilegy na warżeni Piwne a na Krcżmy wystavowani przad narżyzenymi PP: Commissarżmi, Commissaże narżyzeno. Privilegium Knizete Hanusse a confirmaty Ferdinanda Prwniho Czysarże Rżymakeho.

- uchwała Sejmiku z 29 marca 1664 (55.) Miesta mohau ku Knizetczemu Sniemu gednu osobau z Oppole a z Rattiborże altemative wyprawowati.

W obu na szybko wyszukanych przypadkach chodzi o sprawy przed Komorą Śląską we Wrocławiu, której te księstwa podlegały i która była najwyższym organem władzy cesarskiej na Śląsku. Bycie Panem zastawnym księstw przez Zapoylę, Bethlena czy Wazów nic zupełnie nie zmieniało w sprawie podległości księstw władzy cesarskiej. Tym bardziej więc nie tworzyło żadnych przywilejów menniczych dla królów (bo Zapoyla i Bethlen byli również królami, tyle że Węgier) z tytułu posiadania tych ziem.

Oczywiście chodzi o umowę Fryderyka z Władysławem.

Niestsety, ale wnioski z tego artykułu są zbyt daleko wyciągnięte. Jan Kwak o biciu monety przez króla Władysława pisze tylko, że była bita. powołuje się przy tym na Friedensburga, który w Codex Diplomaticus Silesiae napisał, że Po zajęciu przez polskie wojska w 1647 roku Opola król Władysław bije w nim monetę ze swoim popiersiem i polskim orłem.

Do tego pan Kwak nie bazował wogóle na dokumentach źródłowych z epoki. W protokole Sejmiku księstwa pod datą 24 października 1645 znajduje się taki zapis:

SEJM POWSZECHNY 79
Roku Pańskiego 1645, Jego Miłość pan starosta ziemski, za łaskawą wolą i poleceniem Jego Miłości Cesarza na 24 dzień przeszłego miesiąca października, do miasta Opola zwołał sejm powszechny, na którym wspólnie panowie stanowi uchwalili i porozumieli się, a które (uchwały) Jego Cesarska Miłość poprzez panów komisarzy do tego powołanych przedstawić raczył...
1. Jego Miłość Królewicz polski i szwedzki za pana tych księstw (został) przyjęty.
2. Do Jego Królewskiej Miłości Pana wysłani panowie obywatele
3. Podatek (ziemski) od tysiąca 60 talarów859.
4. Mianowany starostą (ziemskim) pan hrabia (Joachim) Mettich.
5. Kanclerzem pan Wilhelm Trach.
6. Pan Jan z Kotulina przyjęty do stanu panów.

Nie ma tu nic na temat hołdu stanów księstw złożonego królowi Władysławowi. Kolejne posiedzenie Sejmiku miało miejsce 5 marca 1646.