Riżi Kanada, bo o nim dziś będzie mowa, żył gdzieś w przybliżeniu około VI w pne. W zasadzie w naszym, posthelenistycznym świecie niewiele o nim wiemy. Znamy natomiast część jego poglądów dotyczących filozofii przyrody.

Tak właśnie. Hidnus i filozofia przyrody. A dokładniej opisy otaczającego nas świata jakby żywcem wyrwane z naszego współczesnego jego rozumienia.

Zacznijmy od tego, że Kanada opisał świat, jako składający się z coraz to drobniejszych elementów, które w zasadzie można dalej dzielić, ale w pewnym momencie nadejdzie kres tego dzielenia i otrzymamy elementy nazwane przez niego paramanu.

Jakieś sto pięćdziesiąt lat później dokładnie taki sam opis otaczającego nas świata zaproponowali Demokryt i Leukippos, tylko, że oni te najdrobniejsze elementy otaczającej nas materii nazwali atomos.

Takie podejście do otaczającego nas świata materialnego, oraz dodatkowo zastosowanie logiki i realizmu, doprowadziło do założenia szkoły filozoficznej zwanej Nyaya. Kanada twierdził bowiem, że wszystko można podzielić, ale ten podział nie może trwać wiecznie i muszą istnieć najmniejsze byty ( paramanu ), których nie można podzielić, które są wieczne, które gromadzą się na różne sposoby, dając złożone substancje i ciała o unikalnych tożsamość, proces, który obejmuje ciepło, i to jest podstawa wszelkiej materialnej egzystencji. Wykorzystał te idee wraz z koncepcją Atmana (duszy, Jaźni), aby opracować nieteistyczny sposóbmoksza . Patrząc przez pryzmat fizyki, jego idee implikują wyraźną rolę obserwatora jako niezależnego od badanego systemu. System Kaṇādy mówi o sześciu własnościach ( padārthach ), które można nazwać i poznać. Twierdzi, że są one wystarczające do opisania wszystkiego we wszechświecie, w tym obserwatorów. Te sześć kategorii to dravya (substancja), guna (cecha), karma (działanie/ruch), samanya (ogólność/powszechność), viśesa (szczególność) i samavaya (inherencja). Istnieje dziewięć klas substancji (dravya), z których niektóre są atomowe, niektóre nieatomowe, a inne są wszechprzenikające. Fizyka jest kluczowa dla twierdzenia Kanady, że wszystko, co jest poznawalne, opiera się na ruchu. Przypisywanie przez niego centralnej pozycji fizyce w rozumieniu wszechświata wynika również z jego zasad niezmienności. Na przykład mówi, że atom musi być kulisty, ponieważ powinien być taki sam we wszystkich wymiarach. Twierdzi, że wszystkie substancje składają się z czterech rodzajów atomów, z których dwa mają masę, a dwa są bezmasowe. [by Viky]

Ogólne tezy filozofii Kanady można określić nastepująco:

- Istnieje dziewięć składników rzeczywistości: cztery klasy atomów (ziemia, woda, światło i powietrze), przestrzeń ( akasha ), czas ( kala ), kierunek (disha), nieskończoność dusz ( Atman ), umysł ( manas ).

- Każdy obiekt stworzenia składa się z atomów (paramāṇu), które z kolei łączą się ze sobą, tworząc molekuły (aṇu). Atomy są wieczne, a ich kombinacje tworzą empiryczny świat materialny.

- Indywidualne dusze są wieczne i przez pewien czas przenikają ciała materialne.

- Istnieje sześć kategorii ( padārtha ) doświadczenia – substancja, jakość, działanie, ogólność, szczegółowość i wrodzona. Kilka cech substancji ( dravya ) jest podanych jako kolor, smak, zapach, dotyk, liczba, rozmiar, odrębność, łączenie i rozłączanie, pierwszeństwo i potomstwo, zrozumienie, przyjemność i ból, przyciąganie i wstręt oraz życzenia.

Kanadzie przypisuje się też sformuowanie trzech praw dotyczących ruchu:

1. Zmiana ruchu jest spowodowana przyłożoną siłą.

2. Zmiana ruchu jest proporcjonalna do przyłożonej siły i jest zgodna z kierunkiem działania siły.

3. Akcja i reakcja są równe i przeciwstawne.

 

W zasadzie to tylko taka sobie ciekawostka. I nawet nie chodzi tu już o to, że grecka filozofia była tylko pochodną prądów myślowych Persji czy Indii (choć i takie wyjaśnienie jest możliwe).

Chodzi natomiast o to, że coraz więcej danych wskazuje na fakt, że w wojnach pomiędzy Olimpijczykami a Wężowym Plemieniem toczonych praktycznie od Potopu, dotarto na przełomie VI i V wieku pne do takiego momentu, że musiano zakwestionować cały dotychczasowy porządek świata.

Nowe prądy filozoficzne i religijne pojawiają się bowiem mniej więcej w tym samym czasie zarówno na zachodzie (filozofia przyrody w Grecji, pismo demotyczne w Egipcie), w centrum (zoroastranizm w Persji) i na wschodzie (dżinizm i buddyzm oraz filozofie przyrody w Indiach, konfucjonizm i taoizm w Chinach) znanego ówcześnie cywilizowanego świata. Do tego dochodzi również w tym samym czasie powstanie pierwszych cywilizacji Ameryk. Tak jakby chciano go wprawdzie zachować i obserwować jego rozwój, ale wyłącznie w warunkach kontrolowanych. Jakby społeczeństwa przedkolumbijskiej Ameryki miały stanowić grupę kontrolną, na wypadek niepowodzenia filozoficznego eksperymentu w Starym Świecie.

Patrząc jednak na to, że przedkolumbijska Ameryka nie znała prawie wogóle żelaza, należałoby przyjąć, że to własnie upowszechnienie się wytopu żelaza spowodowało te powstanie tych wszystkich prądów filozoficznych. I były one chyba dodawane w pakiecie do sprzedaży technologii wytopu żelaza. Podobnie zresztą jak w późniejszych czasach postępowano przy krzewieniu kalwinizmu wraz z udzielanymi kredytami w Rzeczpospolitej.

---

tagi: indie  potop  żelazo  filozofia  wężowe plemię  olimpijczycy 

	Pioter
	6 sierpnia 2023 10:25

25     1517    3 zaloguj sie by polubić