1 lutego 1962 roku do obiegu w Belgii wszedł nowy banknot, widoczny na powyższej ilustracji. Na banknocie przedstawiono flamandzkiego artystę Lambera Lombarda oraz jedną z jego rzeźb, stojącą w pałacu biskupim w Liege.

Ta rzeźba opisywana jest przez wszystkich jako przedstawienie Orfeusza.

Ale za nim do niego przejdziemy przyjrzyjmy się najpier jej autorowi. Niewiele danych o nim znajdziemy, określany jest zazwyczaj jako humanista. Żył w latach 1505-1566 i zajmował się głównie malarstwem i architekturą, ale jego dokonania odnotowano również wśród badań literatury, archeologii, numizmatyki oraz .... mitologii. Jak podaje portal encyklopedia.pwn.pl (reklamujący się jako źródło rzetelnej wiedzy): traktując materię antyku w sposób dosłowny, stworzył sztukę racjonalną i podporządkowaną klas. regułom, odległą od intuicyjnej tradycji flamandzkiej; nieliczne zachowane dzieła malarskie L. prezentują postacie w wystudiowanych, sztywnych pozach, a ich relacje są pozbawione naturalności.

Skoro wiemy, że Lombard posiadł pewien klucz do odszyfrowania mitologii, to może powinniśmy się przyjrzeć bliżej mitowi, który belgijski bank centralny postanowił uwiecznić na banknocie.

Tym razem zacytuję ciotkę Viky:

Uchodził za syna boga Apollina albo trackiego boga Ojagrosa[1] i muzy Kalliope. Pochodził z Tracji. Wymienia się go niekiedy jako władcę jednego z ludów tej górzystej krainy. Uważany za największego śpiewaka, muzyka i poetę greckiego. Wtórował on swej pieśni grą na lirze lub kitarze, którą ulepszył, powiększając liczbę jej strun z siedmiu do dziewięciu.

Mity wspominają o cudownym oddziaływaniu śpiewu Orfeusza. Jego muzyka oddziaływała nie tylko na ludzi: mogła ona uśmierzać huczące fale morza i sprawiała, że ku śpiewakowi pochylały się drzewa, a dzikie bestie szły za nim łagodne jak baranki.

Orfeusz jest również uważany za twórcę orfizmu, mistycznego nurtu religijnego, którego głównym elementem była wiara w wędrówkę dusz, czyli metempsychozę

Orfeusz był znanym poetą, umiejętności odziedziczył po matce Kaliope, jednej z Dziewięciu Muz, która dawała poetom natchnienie. Potrafił grać na lirze, a jego muzyka nie tylko uspokajała najdziksze zwierzęta, ale również poruszała skały i drzewa, które słysząc ją, szły za nim.

Orfeusz brał udział w wyprawie statku Argo po złote runo. Na drodze znajdowała się wyspa syren, półkobiet-półptaków, które swym pięknym śpiewem przyciągały ku sobie płynących żeglarzy, a następnie porywały ich i zjadały. Kiedy Argonauci przepływali obok nieszczęsnej wyspy, zgodnie z radą Chirona Orfeusz zaczął grać na lirze, co odwróciło uwagę syren od żeglarzy i uratowało załogę od katastrofy.

Pewnego dnia Orfeusz został zaproszony na ucztę do Zeusa i tam poznał Eurydykę. Jakiś czas później pobrali się.

Aristajos był bartnikiem, dobrym lekarzem i właścicielem winnic. Mówiono, że jest człowiekiem bardzo silnym. Kiedy zobaczył Eurydykę w dolinie Tempe, pośród ukwieconych łąk, zaczął ją gonić po tej pięknej i rozległej dolinie. Nie wiedział o tym, że Eurydyka jest żoną Orfeusza. Gdyby miał taką świadomość, zostawiłby ją i poszedł w swoją stronę. Kiedy Eurydyka uciekała, ukąsiła ją żmija. Z tego powodu nimfa umarła.

Gdy Orfeusz dowiedział się o tym, śmiało wszedł do Tartaru, aby Eurydykę stamtąd zabrać. Oczarował swą muzyką Charona, który przewiózł go za darmo na drugi brzeg Styksu, oczarował Cerbera, który tylko skomlał przyjaźnie i łasił się, liżąc jego stopy; oczarował Erynie, które zasłuchane odłożyły swe bicze, dzięki czemu w Rejonie Kary przerwano męki, oczarował królową Persefonę do tego stopnia, że szepnęła mu tajne hasło umożliwiające dostęp do Jeziora Pamięci. Po jakimś czasie udało mu się oczarować nawet samego Hadesa, który zwolnił Eurydykę i pozwolił jej pójść za Orfeuszem z powrotem na ziemię. Hades postawił przy tym jeden warunek: Orfeuszowi nie wolno oglądać się za siebie, póki Eurydyka nie znajdzie się na powierzchni ziemi w świetle słońca. Orfeusz ruszył więc naprzód, podskakując ze szczęścia. Eurydyka szła za nim, lecz Orfeusz bał się, że Hades go oszukał i zapomniawszy o warunku, obejrzał się za siebie i na zawsze stracił Eurydykę, ponieważ zamieniła się w kamień.

Gdy Orfeusz pełen rozpaczy po stracie ukochanej dowiedział się o tym, że Zeus mianował swego syna Dionizosa bogiem olimpijskim, nie chciał mu oddawać czci twierdząc, że Dionizos nieodpowiednio się zachowuje i daje zły przykład ludziom śmiertelnym. Rozzłościł Dionizosa, który kazał menadom (były nimi zawsze pijane, młode kobiety), aby porwały Orfeusza. Menady porwały go, a że nie miał przy sobie swej liry – nie miał ich czym oczarować, więc bez żadnych ceremonii obcięły mu głowę i wrzuciły do rzeki. A zaraz po tym rozszarpały jego ciało. Do głębi przejęte śmiercią Orfeusza – syna jednej ze swoich sióstr – Kaliope, Muzy pozbierały kawałki jego ciała i pogrzebały je u stóp Olimpu – dlatego po dziś jeszcze słowiki nucą tam piękniej niż gdzie indziej. Zaś głowa Orfeusza, śpiewając, popłynęła aż do morza, a po jakimś czasie rybacy wyłowili ją i pochowali na wyspie Lesbos. Zeus zezwolił, by Apollo umieścił lirę Orfeusza na niebie, gdzie znajduje się dotychczas, tworząc konstelację Liry.

Gdy spróbujemy odszyfrować ten mit otrzymamy pewną, chyba w miaręspójną historię. Brzmiałaby ona tak.

Orfeusz był trackim władcą. Zajmował się również (jak na prawdziwego władcę przystało) tworzeniem muzyki i poezji zamiast rządami - czyli można by powiedzieć, że raczej był kimś w rodzaju trubadura, jak np ślaski książę Henryk, czy akwitański książę Wilhelm. Takie hobby, żeby się nie zanudzić przy sprawowaniu władzy. Brał udział w wyprawie argonautów, czyli pomagał Grekom zdobyć techonologię zwaną złotym runem, rozpowszechnioną w Kaukazie. Właściwie to mit ukazuje go podczas tej wyprawy jako kogoś, kto dzięki muzycznemu szyfrowi potrafił ochronić towarzyszy przed gniewem Smoka (jeśli przyjrzymy herbowi Mediolanu wyjaśnienie legendy o syrenach przyjdzie samo).

Jego żoną była Eurydyka, nimfa ukąszona przez węża, po którą wybrał się aż do krainy umarłych (Tartar), aby tylko ją odzyskać. Przy okazji jako mityczny trubadur oczarował Charona, aby zabrał go na drugi brzeg Styksu. Zadaniem Charona było pilnowanie przeprawy przez rzekę, którą można było przebyć tylko promem za opłatą. Musiała to być więc dość znaczna rzeka. Nie były to na pewno Borystenes (Dniepr) ani Tanais (Don), które były doskonale znane starożytnym. Pozostaje więc kolejna wielka rzeka Wołga, o której akurat nie mamy pojęcia, czy Grecy do niej dotarli.

Mityczny Tartar musiał więc (moim zdaniem) leżeć na wschód od tej rzeki, na terenach, które jeszcze w XVI wieku na mapach określany były jako Tataria, np gdzieś tu: Co jeszcze wiemy o podróży Orfeusza? Że doratł do pałacu królowej Persefony, a ta skierowała go w drogę dalej w kierunku Jeziora Pamięci (Morze Aralskie?) dając mu dodatkowo tajne hasło (glejt gerege?), które pozwalało dojść aż do siedziby samego Hadesa. Tam przekonał Hadesa do zwrócenia mu żony Eurydyki.

Tylko czy naprawdę Orfeusz wybrał się do Tartaru po Eurydykę? I kim ona niby była, prócz tego, że nimfa i żoną samego Orfeusza?

Jaki był status kobiety z wyższych sfer (żona króla Tracji) w starożytności chyba zdajemy sobie wszyscy sprawę. Ich zadaniem było zazwyczaj wzmocnienie zawieranych traktatów (politycznych, wojskowych czy handlowych). Skoro Eurydykę okreslano jako nimfa to musiała być jakąś egzotyczną pięknością. Być może pochodziła z terenów Tartari i pewnego dnia wpadła w oko Aristajosowi - właścicielowi winnic, lekarzowi i bartnikowi. Dlatego wróciła do domu. A może chodziło o coś innego - niekoniecznie wcale intrygę, a interesy kupieckie.

Właśnie dwie postacie mitu - Aristajos oraz Dionizos - wskazują, że chodziło o zdobycie nowego rynku zbytu dla greckiego wina. Wino te było znane w całym starożytnym świecie - w Egipcie, Persji, Mezopotanii czy nawet wśród Celtów i Scytów. Szukano więc nowych odbiorców - i może właśnie Tartaria nadawała się do tego wyśmienicie. Postanowiono jednak pominąć Scytów (którzy przedstawiani są w mitologii pod postacią centaurów jako wiecznie pijane bestie) i zawrzeć kontrakty handlowe bezpośrednio z Hadesem. Egzotyczna piękność będąca żoną Orfeusza miała pewnie pomóc jakoś nawiązać bezpośrednie kontakty, ale dziewczyna się wystraszyła i uciekła. Zwrócono się wieć bezpośrednio do Orfeusza, o którym wiedziano, że był na wschodzie z argonautami oraz zna język smoka (czyli jakiś szyfr, którym porozumiewali się międzynarodowi kupcy) i zaproponowano mu rolę akwizytora, której ten się podjął. Oficjalnie zresztą udawał się do krainy umarłych po ukochaną żonę. Przekroczywszy Wołgę i zabawiwszy trochę u Persefony udał się ostatecznie do Hadesa, gdzie przedstawił propozycję handlową Dionizosa i Aristajosa. Po pertraktacjach zawarto umowę, a Eurydyka miała ponownie gwarantować jego wykonanie. Tylko był jeden warunek - żadnego oglądania się za siebie. Wynika z tego, że któryś z wcześniejszych kontraktów został zerwany, teraz miano po prostu wyzerować stosunki handlowe. Tak niefortunnie się chyba jednak złożyło, że tą poszkodowaną stroną poprzednio byli Grecy, dlatego gdy tylko Orfeusz wyraził obawy, że może zostać oszukany przez Hadesa, konrakt zerwano i posła odesłano z niczym. Po powrocie do Grecji przedstawił sprawozdanie Zeusowi. Niby nic się nie stało - ale gdy tylko Dionizos się dowiedział, że z kontraktu na sprzedaż wina do Tartari nic nie wyższło - napuścił na Orfeusza Menady (przedstawione jako wiecznie pijane młode kobiety), które miały w widowiskoy sposób dać znać innym akwizytorom, że takie podejście do sprawy nie będzie nigdy więcej tolerowane.

No dobrze. Starożytna mafia alkoholowa została rozszyfrowana. Tylko z tego wynika, że Orfeusz był jej jednym z bardziej prominentnych członków. Dlaczego zatem Lambert Lombard w rzeźbie, która znajduje się w pałacu biskupim w Liege przedstawił Orfeusza jako człowieka, który pokonał Smoka?

---

tagi: grecja  chiny  smok  belgia  wino  banknot  mitologia  kupiec 

	Pioter
	25 lutego 2022 08:39

27     1859    9 zaloguj sie by polubić