Banknoty te, o nominałach 1, 5, 10 i 20 marek polskich odnotował w swoim opracowaniu dotyczącym pieniądza zastępczego byłego zaboru rosyjskiego Andrzej Podczaski pod pozycją R-481. Ale pomimo, że emitentem tych banknotów był Wileński Bank Handlowy, to podstawą do ich wydania było rozporządzenie Komisarza Generalnego Ziem Wschodnich z dnia 15 marca 1920 dotyczące emisji wileńskich biletów bankowych (Dziennik Urzędowy Zarządu Cywilnego Ziem Wschodnich z 1920 Nr 24 poz 569). Czyli w żadnym rozumieniu tego słowa nie mogą być uznane za pieniądz zastępczy - natomiast powinny być uznane za polski pieniądz okupacyjny bądź pieniądz państwowy Litwy Środkowej. Faktycznie w obiegu znajdowały się od 1 marca do 1 grudnia 1920 roku.

A przyczyna tego, to sytuacja spowodowana wygraną Cesarstwa Niemieckiego w Wielkiej Wojnie na froncie rosyjskim i utworzeniem przez Niemcy w ramach projektu Mitteleuropa szeregu państw kordonu zaporowego: Polski (5.11.1916), Litwy (16.02.1918), Estonii (24.02.1918), Kurlandii (3.03.1918), Livoni (3.03.1918) oraz Białorusi (25.03.1918). Sytuacji dopełniło podpisanie traktatów o pomocy wojskowej z innymi państwami powstałymi na gruzach Rosji (a faktycznie okupacja tych państw w ramach obrony przed Armią Czerwoną). Traktaty takie podpisano z Finlandią (7.03.1918), Ukrainą (9.02.1918) oraz Gruzją (28.05.1918).  Przy okazji z rozpędu wojska niemieckie zajmują Krym, gdzie 25.06.1918 tworzą Krymski Rząd Regionalny oraz docierają aż do Pskowa (4.03.1918).
W wyniku rewolucji listopadowej w Niemczech oraz wymuszonego przez zachodnich aliantów rozejmu zwycięskie wojska niemieckie muszą rozpocząć wycofywanie się z zajętych wcześniej terytoriów, oddając je najpierw wojskom rosyjskim (Psków), a później brytyjskim (Krym), czy nowopowstałym państwom narodowym.

Po odejściu jedynej siły stabilizacyjnej, jaką było niemieckie wojsko, dotychczasowi sojusznicy i wasale Cesarstwa Niemiec zaczęli toczyć własne spory graniczne, często krwawe. Ale to było pokłosie właśnie planowej polityki niemieckiej. Nie mogąc dłużej zarządzać tym obszarem postanowiono go zdestabilizować.

Powróćmy teraz do interesującego nas spornego kawałka świata pomiędzy Polską a Litwą i obiegu pieniężnego na tym terenie. Był to teren OberOstu, gdzie obiegały ostruble wydane przez Wschodnią Kasę Pożyczkową w Poznaniu 17 kwietnia 1916 roku. Nowe państwa posługiwały się jednak już markami (w kusie z marką niemiecką 1:1) Polska od 1 stycznia 1917 markami polskimi, a Litwa od 4 kwietnia 1918 ostmarką. Ponieważ administracja okręgu wileńskiego decyzją władz niemieckich znalazła się w polskich rękach, a istniały wielkie naciski międzynarodowe na przekazanie tych terenów Litwie, władze polskie postanowiły wprowadzić walutę polską w sposób pośredni - poprzez emisję własnych środków płatniczych.

Ostatecznie 12 października 1920 na terenach tych proklamowano państwo pod nazwą "Litwa Środkowa", które 18 kwietnia 1922 przyłączono do Polski. Oficjalną walutą Litwy Środkowej stały się marki polskie, ale przez 2 miesiące istnienia nowego państwa były to zupełnie inne banknoty niż te obiegające w Rzeczypospolitej.

Przy okazji łączna ilość nakładu (za rozporządzeniem):
1 marka - 23.988 szt
5 marek - 1.472 szt
10 marek - 18.165 szt
20 marek - 15.806 szt
łącznie daje to wartość obiegu na poziomie 529 tysięcy marek.
Siła nabywcza jednej marki polskiej w banknotach Litwy Środkowej to odpowiednik około 2 euro w dzisiejszym pieniądzu.

Bojówką w tym przypadku była "zbuntowana" Armia Polska pod dowódctwem generała Żeligowskiego.

	Pioter
	17 maja 2018 07:23